Mavzu: Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: sharq falsafasi

Маздак таълимоти

• Ўз қарашларида халқ оммасига суянган
• Халқнинг озодлик, эркинлик, хурлик йўлида олиб борган харакатларига раҳнамолик қилган
• Ижтимоий тенгсизликни бартараф этиш йўлида курашга даъват этувчи мафкура сифатида хизмат қилган
• Ёвузлик - бойликка ҳирс қўйиш
• Ўта камбағаллик қораланган

Маънавий қадрият - ислом

• VII аср охири VIII аср бошларида Ислом Мовароуннахрга кириб келди
• Ислом сўзи арабчатангрига ўзини топшириш, итоат, бўйсуниш, тинчлик каби маъноларни англатади
• Қуръон ва ҳадисларда исломий тълимотнинг асоси баён қилинган
• “Сунна” ҳадислар мажмуи бўлиб, Қуръондан кейин туради ва уни тўлдиради
• Шариат – Қуръон ва суннадан кейинги мухим манба
• Ислом фалсафасига кўра, инсоният истиқболи комил инсонни шакллантириш орқали юзага келади, ахлоқ-одоб эса инсон тафаккурининг ажралмас таркибий қисмидир.
• Мусулмон Шарқи мутафаккирларини ақл мақоми, мантиқ илми аввалдан қизиқтириб келади, чунки мантиққа таянмаган хар қандай билим ишончли ва самарали бўла олмайди

Илк ўрта асрлар даври

Марказий Осиёда илк ўрта асрлар даврида кенг тарқалган тасаввуф таълимотидаги комил инсон мақоми, нафсни тийиш, бағрикенглик, диний донишмандлик, Мусо ал-Хоразмий ва Ахмад ал-Фарғоний тадқиқотларида илгари сурилган табиий-илмий ва фалсафий қарашлари, фандаги янги йўналишлар биринчи галда мусулмон Шарқи, қолаверса, бутун жаҳон табиий-илмий ва фалсафий тафаккурининг равнақига ҳаётбахш таъсир ўтказиб келди.

Сўнгги уйғониш даври

• Темур ва темурийлар даврида уйғониш даврининг иккинчи босқичи бошланади. Илм-фан ва маданиятнинг гуллаб-яшнаши босқичи бўлди.
• Мантиқ, табиий-илмий фанлар, айниқса фалсафа ва ахлоқшуносликка катта эътибор қаратилди.
• Мутафаккир олимларнинг фалсафий қарашлари шаклланди.

«Фалсафа» предмети ва атамасининг таърифи

Аристотель

«Фанлар фалсафадан

келиб чиккан, яъни хар

бир фикр, гоя – донолик-