Mavzu: Fe’llarning zamon, mayl va shaxs kategoriyalari. Fe’lning vazifadosh shakllari va modal shakllari. Fe’l yasalishi

 Fe’llarning yasalishi. O`zbek tilida fe’llar so`z yasalish xususiyatiga ega. 
Fe’llar ikki xil usul bilan yasaladi: morfologik (affiksatsiya) usuli va sintaktik 
(kompozitsiya) usuli.
1. Morfologik usulga ko`ra, maxsus fe’l yasovchi affikslar yordamida 
boshqa so`z turkumlaridan (ot, sifat, son, olmosh, ravish, undov, taqlidiy 
so`zlardan) fe’l yasaladi.
Hozirgi o`zbek tilida fe’l yasashda quyidagi so`z yasovchi affikslar 
qo`llanadi: 
-la affiksi: kuyla, bahola; tozala, oqla; sizla; tezla, sekinla; ufla, dodla; 
shitirla, shivirla kabi. Bu affiks unumdor fe’l yasovchi affiks sanalib, barcha so`z 
turkumlaridan fe’l yasaydi. 
-a affiksi: tuna, o`yna; qiyna, yasha; guldura, shildira kabi. Bu affiks 
yordamida ot, sifat, taqlid so`zlardan fe’l yasaladi. 
-r (-ar) affiksi: eskir, qisqar, ko`kar kabi. Bu affiks yordamida sifat asosidagi 
fe’l yasaladi. 
-y (-ay) affiksi: ulg`ay, kuchay, qoray; ko`pay, ozay kabi. Bu affiks sifat va 
ravish asosidan fe’l yasaladi. 
-sira affiksi: suvsira, yotsira; sizsira, sensira kabi. Bu affiks bilan ot, sifat, 
olmoshdan fe’l yasaladi. 
-lan affiksi: otlan, shodlan, zavqlan, ikkilan kabi. Bu affiks tuzilishiga ko`ra 
qo`shma (-la+n) bo`lib, ot, sifat, sondan fe’l yasaydi hamda fe’l nisbat (o`zlik)ni 
shakllantiradi. 
-lash affiksi: gaplash, bahslash, birlash, salomlash, xayrlash kabi. Bu affiks 
ham tuzilishiga ko`ra qo`shma (-la+sh) bo`lib, u ot, son, undov so`zdan fe’l 
yasaydi hamda fe’l nisbati (birgalik nisbat)ni shakllantiradi.

---

33 
-i affiksi: changi, boyi, tinchi kabi. Bu affiks bilan ot va sifatdan fe’l 
yasaladi. 
-ik (-iq) affiksi: yo`liq, do`riq, birik, kechik kabi. Bu affiks yordamida ot, 
sifat, son, ravishdan fe’l yasaladi. 
-qir, -ira, -illa affikslari: hayqir, yarqira, yaltira, miltira; taqilla, gurilla, 
vishilla kabi. Bu affikslar yordamida undov va taqlid so`zlardan fe’l yasaladi.
-ir (-ur) affiksi: gapir, tupur. Bu affiks ham unum so`z yasovchi affiks 
bo`lib, u ot va undov so`zdan fe’l yasaydi. 
-ka, -sa affikslari: ham unum so`z yasovchi affikslar bo`lib, bu affikslar 
yordamida otdan fe’l yasaladi: iska, suvsa kabi.