Mavzu: Fitopatogen virusli kasalliklarning belgilari

Mavzu: Fitopatogen virusli kasalliklarning belgilari
Reja

1. 
   O’simlik viruslarining morfologiyasi
   
2. 
   Patogenlar biologiyasi
   
3. 
   Viruslardan o’simliklarni himoyalash mexanizmlari
   
4. 
   Ilovalar
   

O'simliklarning virusli kasalliklari

Bu o'simlik patologiyasidagi asosiy tushunchalar haqida umumiy ma'lumot berishga mo'ljallangan o'nta seriyadagi beshinchi ma'lumot varaqasi. O'simliklar patologiyasi - bu o'simliklar kasalliklarini o'rganish, shu jumladan o'simliklar nima uchun kasal bo'lib qolishlari va sog'lom o'simliklarni nazorat qilish yoki boshqarish.
Viruslar hujayra ichidagi (hujayra ichidagi) patogen zarralar bo'lib, boshqa tirik organizmlarga yuqadi. Viruslar keltirib chiqaradigan inson kasalliklariga suvchechak, gerpes, gripp, quturish, chechak va OITS (ortirilgan immunitet tanqisligi sindromi) kiradi. Garchi bular ko'pchiligimizga tanish bo'lgan viruslar bo'lsa-da, tamaki mozaikasi virusi yoki TMV (virus atamasi TMV qo'zg'atuvchisi — "kontagium" ning asl ta'rifidan olingan) ta'riflangan va keyinchalik atama kelib chiqqan virus bo'lgan vivum liquidum” yoki yuqumli tirik suyuqlik). TMV ni 1898 yilda golland mikrobiologi Martinus V.Beyjerink kashf etgan.
O’simlik viruslarining morfologiyasi
Virus zarralari juda kichik va faqat elektron mikroskopda ko'rish mumkin. Ko'pgina o'simlik viruslari tayoqcha yoki izometrik (ko'p yuzli) bo'ladi. TMV, kartoshka virusi Y (PVY) va bodring mozaikasi virusi (CMV) mos ravishda qisqa qattiq tayoq shaklidagi, uzun egiluvchan tayoqcha shaklidagi va izometrik virusga misol bo'ladi. Viruslar nuklein kislotaning ichki yadrosidan (ribonuklein kislotasi [RNK] yoki dezoksiribonuklein kislotasi [DNK]) tashqi qobiq yoki oqsil qobig'i bilan o'ralgan (kapsid deb ataladi) iborat. Kapsid ko'pchilik odam va hayvonlar viruslarida membrana bilan o'ralgan bo'lib, bu turdagi hujayralardagi virusning hujayra membranasidan o'tishiga yordam beradi. O'simliklardagi hujayra membranasi qattiq hujayra devori bilan o'ralganligi sababli, o'simlik viruslari o'simlik hujayrasiga dastlabki kirish uchun jarohatni talab qiladi. O'simliklardagi yaralar tabiiy ravishda, masalan, lateral ildizlarning dallanishida paydo bo'lishi mumkin. Ular, shuningdek, agrotexnika yoki bog'dorchilik amaliyotlari yoki boshqa mexanik vositalarning natijasi bo'lishi mumkin; zamburug’, nematod yoki parazitar o'simlik infektsiyalari; yoki hasharotlar tomonidan. Ba'zi hollarda yarani yaratuvchi organizm ham virusni olib yurishi va yuborishi mumkin. Patogenlarni uzatuvchi organizmlar vektorlar deyiladi. Mexanik va hasharotlar vektorlarini yuborish o'simlik viruslari tarqalishining ikkita eng muhim vositasidir. Odamlarning o'simliklarni kurtaklash va payvand qilish yoki so'qmoqlar bilan ko'paytirish faoliyati virusli kasalliklar tarqalishining asosiy usullaridan biridir. Aslida, o'simliklar virusologlari o'z tadqiqotlarida viruslarni yuborish va aniqlash uchun payvandlash va purkash amaliyotlaridan foydalanadilar. Virus bilan kasallangan o'simlikning ko'chat avlodi o'simlik turiga va virus turiga qarab, odatda, lekin har doim ham virusdan xoli bo'ladi. Hasharotlarning tarqalishi, ehtimol, bu sohada virusni uzatishning eng muhim vositasidir. Homopteralar turkumidagi hasharotlar, masalan, shira o'simligi, barg parazitlari, oq pashshalar va og'iz bo'shlig'ini teshib qo'yadigan go'shtli hasharotlar - o'simlik viruslarining eng keng tarqalgan va iqtisodiy jihatdan muhim tashuvchilari. Ba'zi o'simlik viruslari urug'lar orqali ham yuqishi mumkin.