Mavzu: Gazlarni siqish, suyultirish va uzatish ko‘rsatgichlarini xisoblash Reja

Masala yechish namunalari
1-masala. Markazdan qochma tipdagi ventilyatorning xavo so‘rish kanalidagi siyraklanish qiymati R_v=20 mm suv ustuniga teng. Ventilyatorning xaydash kanalidagi ortiqcha bosim, manometr ko‘rsatkichi bo’yicha, 30 mm suv ustuniga teng. Xar ikkala kanalning kundalang kesim yuzalari o‘zaro teng. Ventilyatorning ish unumdorligi Q=3700 m³/soat, ishchi gildirakni aylanishlar soni n=960 min^-1, dvigatelning iste’mol kuvvati N=0,77 kVt. Ventilyator xosil qilayotgan ortiqcha bosim DR va uning f.i.k. h_v kiymatlarini xisoblab toping?
Masalani yechimi. Ventilyator xosil qilayotgan ortiqcha bosim qiymati (Pa) quyidagi tenglama yordamida xisoblanadi
DR = (R_st.x + v _x ^{2 r}/2) - (R_st.s + v_c^{2 r}/2) ,
bu yerda R_st.s va R_st.x - xavoning ventilyator oldida va undan keyingi statik bosimlari, Pa; v_s va v_x- surish va xaydash kanallaridagi xavoning tezliklari, m/sek; r- xavoning zichligi, kg/m³.
Xaydash va surish kanallarining kundalang kesimlari uzaro tengligi sababli v_c= v_x , v²_s r/2 = v²_x r/2. Shuning uchun
DR= R_stx - R_st.x = 30 ^. 9.81- (-20 9.81) = 490,5 Pa.
Ventilyator dvigatelining iste’mol kuvvati
N_n = DRQ/(1000*3600) = 490,5^.3700/3600000 = 0.5 kVt.
Ventilyatorni foydali ish koeffitsienti
h_v = N_n /N = 0.5/0.77 = 0.65%
2- masala. Agar ventilyatorning ishchi g‘ildiragini aylanishlar soni n₂=1150 min^-1 kiymatgacha orttirilsa, yuqoridagi masala shartlariga ko‘ra uning ish unumdorligi Q₂ va iste’mol kuvvati N₂ qanday uzgaradi?
Masalani yechimi. Proporsionallik konuniga binoan:
Q₂ = Q₁n₂/n₁=3700^.1150/960 = 4432.3 m³/soat;
N₂ = N₁(n₂/n₁)³ = 0.77(1150/960)³ = 1.33 kVt.
3- masala. Xajmi v₁=1 m³ bo’lgan xavoni R₁=1 kgs/sm² bosimdan (absolyut) to R₂= 7.5 kgs/sm² bosimgacha (absolyut) adiabatik siqish jarayonida sarflangan nazariy ishning solishtirma mikdorini aniqlang. Agar xavoning dastlabki xarorati T₁=20⁰S bo’lsa, uning qiymati jarayon yakunida qanday kattalikka ega bo‘ladi?