Мавзу: География таълими методикасининг шаклланиши ва ривожланиш тарихи

GEOGRAFIYANI O'QITISHNING DIDAKTIK TAMOYILLARI O'RGANISH VA TAHLIL QILISH
Reja:

1. 
   Geografiya ta’limining rivojlanishi.
   
2. 
   О‘rta Osiyo Rossiya qо‘shib olgandan keyin о‘zbek maktablarida geografiya ta’limi.
   
3. 
   Yangi usul maktablari va ularda geografiya ta’limining o‘qitilishi
   
4. 
   Sobiq ittifoq maktablarida geografiya ta’limining yо‘lga qо‘yilishi
   

Maktab geografiyasi o‘quvchilarni tabiatning asosiy komponent(tarkibiy qism) larini va tabiait kompleksi bilan tanishtiradi. Maktabda geografiya kurslari o‘quvchilarga sayyoramizning yer yuzasi va uning shakllanish tarixi, iqlimi, suvlari va yer shari tabiat zonalri hamda tabiat resurlari haqida bilim beradi. Geografiyani o‘rganish geografik qonuniyatlarni ochib berish bilan qo‘shib olib borilishi lozim. Geografik qobiqni va yer sharidagi ayrim hududlarning geografik sharoitini o‘rganish bilan o‘quvchilar gidrosfera, atmosfera va litosferaning bir-biriga aloqador ekanligi va bir-biriga ta’sir ko‘rsatishini bilib oladilar. Shuningdek o‘quvchilar geografik qobiqning8 mutassil harakatda, o‘rganishda ekanligigi ham tushuntirib oladilar.

Maktab geografiya ta’limining eng asosiy va muhim joyi o‘quvchilar geografik obektlar o‘rtasidlagi aloqa bog‘liqlik qonuniyatlarni aniqlay olishlaridadir. Geografiya o‘qitishning bunday qo‘yilishi o‘quvchilarni geografik mazmuendagi faktlar ustida o‘ylashga va geografik muhokamaga o‘rgatadi. Bevosita kuzatish va kartalarni bir-biriga solishtirish bilan “Qanday qilib?” va “Nima uchun ?” degan savollarga javob berish mumkin. Geografik ma’lumotlar, yangi tushuncha va ifodalarnir o‘rganish bilan o‘quvchilarning so‘z boyligi ortib boradi, geografik obekt va xodisalarning tasvirlashga o‘rgana borib, ularning nutqi rivojlanadi.

Geografiya ta’limi pedagogika fanlari tizimiga kiradi. Pedagogika fani geografiya kabi eng qadimgi fanlar qatoriga kiradi. Geografiya ta’limining rivojlanishini qisqa qilib quyidagi bosqichlarga bo‘lishimiz umkin:

1. 
   Geografik o‘yinlarning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat.
   
2. 
   - geografik o‘yinlar bilan dars o‘tilganda o‘quvchilarda rivojlantiruvchi faoliyat vujudga keladi. Bunday jarayonda ishtirok etayotgan o‘quvchilar rollarini va vazifalarini erkin tanlashdi. Masalan, ekspeditsiya o‘yinlarida kema darg‘asi, boshqaruvchi, kuzatuvchi, kartograf, dengizchilar va boshqa rollar;
   - geografik o‘yinlar bilan shug‘ullanish jarayonida ijodiy muhitni va munozaralari topshiriqlarni vujudga kelishi. O‘quvchilar geografik o‘yin davomida aniq bir rollar va vazifalarni bajarish jarayonida ijodiy ishlar bilan mashg’ul bo‘lishadi, ma’lum bir muammolarni hamkorlikda yechishadi.
   
3. 
   Geografik o‘yinlar darsning mavzusi va o‘tkaziladigan muddatini o‘qituvchi oldindan belgilaydi. O‘yinga tayyorgarlikda o‘qituvchi geografik o‘yinlarning tarkibiy tuzilishini aniqlab oladi. Geografik o‘yinlarning tarkibiy tuzilishiga quyidagilar kiradi:
   
4. 
   - o‘yin maqsadi va loyihasini ishlab chiqish;
   
5. 
   - o‘yinda ishtirok etadigan personajlarni aniqlash;
   
6. 
   - o‘yinda ko‘zda tutilgan personajlarning vazifalarini ishlab chiqish;
   
7. 
   - ma’lum bir personajlar bajaradigan vazifalarni bajarish metodini ishlab chiqish yoki tanlash;
   
8. 
   - geografik o‘yinda ishtirok etadigan personajlar o‘rtasidagi munosabatlarni ishlab chiqish.
   
9. 
   Geografik o‘yinlar individual, guruhli va ommaviy turlarga bo‘linadi. Ularning barchasi ma’lum bir o‘quv sharoitlarida qo‘llaniladi. Geografik o‘yinlar syujetli –rolli, ijodiy, ishbilarmonlik, konferensiya va boshqa turlarga bo‘linadi.
   
10. 
    Syujetli – rolli o‘yinlar tabiiy va iqtisodiy - ijtimoiy borliq va hodisalarni o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganishga yo‘nalltirilgan bo‘ladi.
    
11. 
    Ijodiy o‘yinlar o‘quvchilarni avval olgan bilimlariga asoslanib ma’lum bir muammoli geografik masalani didaktik o‘yinlar orqali yechishga mo‘ljallangan bo‘ladi.
    
12. 
    Ishbilarmonlik yoki tadbirkorlik o‘yini iqtisodiy va ijtimoiy geografiya darslarida ko‘proq qo‘llaniladi.
    
13. 
    Geografiya fanida qo‘laniladigan didaktik o‘yinlarni quyidagi guruhlarga bo‘lishimiz mumkin: tabiiy geografik; iqtisodiy-ijtimoiy geografik.
    
14.