Samarali hujum uyushtirish yoki ishonchli himoyalanish uchun kishilar yirik harbiy ittifoqlarga birlashishga majbur bo‘ldilar. Bu siyosiy faktorlar - Samarali hujum uyushtirish yoki ishonchli himoyalanish uchun kishilar yirik harbiy ittifoqlarga birlashishga majbur bo‘ldilar. Bu siyosiy faktorlar
- Ilk davlat birlashmalari davridayoq harbiy lashkarlar tuzila boshlandi. Harbiy etakchilarning jamiyat hayotidagi ahamiyati oshib bordi. SHu tariqa urushlar va harbiy san’at tarixi boshlandi. Bronza davriga kelib Osiyoning ulkan hududlarida yashovchi qadimiy xalqlar (shumerlar, akkadlar, ossurlar va boshqalar) qo‘shni hududlarni va uzoq o‘lkalari o‘zlariga bo‘ysundirish uchun istilochilik yurishlarini boshladilar. Ilk ulov vositalari bo‘lgan ot va tuya ham harbiy urushlar davrida katta rol o‘ynay boshladi. G‘ildirakning kashf etilishi jang aravalarining paydo bo‘lishiga turtki berdi.
- Bularning hammasi uzoq o‘lkalarga qilinadigan istilochilik urushlari kengayishiga olib keldi. SHu tariqa qadimgi shahar davlatlar o‘z ta’sir doiralarini, hududlarini kengaytirib yirik va qudratli saltanatlarga aylandilar. Qadimgi sharq dunyosini bir-biri bilan bog‘lab turuvchi xalqaro tranzit yo‘llar chorrahasida joylashgan O‘rta Osiyo xususan, O‘zbekiston hududi ham qadim davrdayoq qadimgi SHarq dunyosining harbiy-siyosiy munosabatlari doirasiga tortilgan edi. Miloddan avvalgi III-II ming yilliklarda O‘rta Osiyo janubida mustahkam mudofaa devorlariga ega bo‘lgan ilk shaharlar va qo‘rg‘onlar paydo bo‘lishi ham O‘rta Osiyoda harbiy nizolar, bosqinchilik urushlarining qonuniy natijasi edi.
O‘rta Osiyo xalqlarining harbiy san’ati haqidagi dastlabki ma’lumotlar mil.avv. VII-VI asrlarga taalluqlidir. - O‘rta Osiyo xalqlarining harbiy san’ati haqidagi dastlabki ma’lumotlar mil.avv. VII-VI asrlarga taalluqlidir.
- O‘rta Osiyoning qadimgi xalqlari baqtriyaliklar, parfiyaliklar va saklarning Midiya davlati bilan bo‘lgan munosabatlarida harbiy, siyosiy omillar iqtisodiy omillar bilan mahkam bog‘lanib va qo‘shilib ketganligini ko‘ramiz.
- CHunki Midiyaning O‘rta Osiyo hududiga uyushtirgan harbiy yurishi yangi xom ashyo maskanlarini egallashga bo‘lgan intilishidan kelib chiqqan edi. Xususan, O‘rta Osiyo hududida mavjud bo‘lgan mineral va metallarga qimmatbaho toshlarga qadimgi SHarq dunyosida talab nihoyatda katta edi.
- O‘zbek halqi harbiy san’ati rivojidagi muhim davrlardan biri bu qadimgi ajdodlarimizning mil.avv. VI asrda ahamoniylar saltanatiga qarshi olib borilgan urushlari hamda mil.avv. 490-480 yy.da ahamoniylar qo‘shini tarkibida fors-yunon urushlaridan qatnashgan payti bo‘ldi. SHu tariqa mil.avv. VI-V asrlarda O‘rta Osiyo xalqlari harbiy san’atining rivojlanishi va xalqaro miqyosda faoliyat yuritishi boshlandi.
- Buni biz ahamoniylar saltanatining asoschisi Kir II qo‘shinlarining massagetlar tomonidan tor-mor etilishi va Kir IIning o‘ldirilishi misolida ham ko‘ramiz. Tarixning otasi Gerodot bu jang tafsilotini batafsil ta’riflab o‘tgan.
Qadimda sak jangchilarining qalin kigizdan tikilgan, choʻqqi qalpoqlari boʻlgan. Ular oʻzlari tayyorlagan kamon va xanjar(akinak) bilan, shuningdek, oyboltalar (sagarislar) bilan qurollanganlar. Saklar mohir tirandoz edilar. Sak suvoriylarining dovruti butun Sharqda mashhur boʻlgan. Yunon-fors urushida, xususan, marafon jangida (miloddan avvalgi 490 yil) sak otliq jangchilari alohida jasorat koʻrsatganlar. Qoʻshinning markazida forslar bilan yonma-yon turib urushgan saklar afinaliklarning qatorini yorib oʻtib, ularni mamlakat ichkarisiga qadar taʼqib etib borganlar. Biroq fors qoʻshinining qanotlari zaifligi tufayli qurshovga tushib qolish xavfi tugilgan. Shu sababli orqaga chekinilgan. Sak suvoriylari jang paytida orqaga oʻgirilib ham bexato otar edilar.
Miloddan avvalgi 329—327 yillarda Spitamen Aleksandr (Iskandar)ga qarshi partizan urushi taktikasini qoʻllagan.
Har qanday urush, u qanday yaxshi niyatlarni ko‘zlab boshlangan bo‘lmasin doimo halokat, vayrongarchilik, kulfat olib kelar, begunoh qurbonlarni o‘z domiga tortar, iqtisodiy va madaniy hayotni izdan chiqarar edi. SHuni alohida ta’kidlab o‘tish kerakki, urushlar buyuk saltanatlarning paydo bo‘lishiga ham, ularning tarix sahnasidan yo‘q bo‘lishiga ham asosiy sabab bo‘lib keldi. Bu insoniyat olib borgan urushlardan chiqariladigan eng katta saboqlardan biridir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
