Mavzu: ilmiy tadqiqotlarning asosiy turlari va bajarilish bosqichlari

Ilmiy bilish metodlari bu ob`ektni o`rganishning asoslangan izchil usullari va qoidalaridir. Muayyan fanlarning umumilmiy, xususiy va maxsus metodlari tafovut etiladi. Ta biiyki, fan epistemologiyasida ularning dastlabki ikkitasi bevosita qiziqish uyg`otadi.
ITI da ilmiy yo`nalishlar, muammolar va mavzular tushunchalari mavjud.
Ilmiy yo`nalish - ilmiy jamoaning fanning ma`lum tarmog`idagi yirik, fundamental nazariy-eksperimental masalalarini hal etishga bag`ishlangan ilmiy tadqiqotlari sohasidir. Ilmiy yo`nalish quyidagi tarkibiy birliklarga bo`linadi: kompleks muammolar va muammolar, mavzular va masalalar.
Metod va metodologiya
Olimlar va tadqiqotchilar o`z ilmiy ijodida juda ko`p il­miy tadqiqot metodlaridan foydalanadi. Metod bu bilimga erishish usuli, olimning ma`lum tarzda tartibga solingan, ongli va izchil faoliyatidir. Grekchadan so`zma so`z tarjimada «me­tod» biror narsaga olib boradigan yo`lni anglatadi. Metod bi­lish usuli sifatida o`rganilayotgan ob`ektning jixatlari va xossalarini laboratoriyada, ilmiy tadkiqot moslamasida, sinov stendida, shuningdek, tadkiqotchining miyasida aks ettirish usulidir. Ilmiy bilishning epistemologiyasi va metodologiyasi ilmiy bilishning zarur sharti sifatida ilmiy asoslangan me todlardan tadkikotchilik faoliyatida ongli raviiqda foydala nishga xizmat kiladi.
Metodologiya bu fanda foydalaniladigan bilish vositalari, usullarining majmui, shuningdek, fanning ijodiy bilish va amaliy o`zgartirish faoliyatini tashkil etish vositalari, shart sharoitlari va prinsigsharini o`rganuvchi ilmiy falsafiy bilim sohasidir. Ilmiy bilish ob`ektiv vokelik olamini me­xanika, fizika, astronomiya, kimyo, biologiya, ijtimoiy bilish qonunlari ko`rinishida ijodiy yaratadi.
Fan metodologiyasi va mantig`i yangi bilim olish shartlari vausullarinio`rganadi. Fan metodologiyasi (epistemologiyasi) bu yangi bilim tuzshp prinsiplari va bunday bilimni olish usul larining falsafiy analizi, ilmiy bilishning umumiy va max sus metodlari tizimidir. Fan metodologiyasi ilmiy ijod uchun, yangi h.aqkoniy bilimni ongli raviiqsa va izchil olish uchun zarur bo`lgan ilmiy bilish apparati, mexanizmining asoslarini ish lab chiqishni o`z oldiga maqsad qilib ko`yadi. Fan metodologiyasi va epistemologiyasi u yoki bu jamiyatdagi dunyokarash, fanning gnoseologik, etik, xatto estetik qoidalari va an`analari aso siga quriladi.
Hozirgi zamon fan metodologiyasi va epistemologiyasi ilmiy bilishning tabiatini, uning genezisini, tarixini va hozirgi holatini, ilmiy bilishning h.aqqoniyligi asoslari va mezonla rini o`rganadi. Uchinchi to`lkin sivshshzatsiyasi hozirgi zamon po stmodernistik falsafasining har bir yo`nalishi uz epistemolo giyasiga ega, ammo hozirgi zamon ssientistik yunalishlari (neo­pozitivizm, germenevtika, tankidiy ratsionalizm, neorealizm, fan falsafasi)da epistemologik tadkikrtlarning ahamiyati an tissientistik yo`nalishlar (ekzistensializm, falsafiy antro­pologiya va boshqalar)dagidan ancha kattadir.