Mavzu: Iqtisodiy tahlilning mazmuni va ahamyati

Ko’rsatkichlar	O’tgan yil
Hisobot yili
Reja	Haqiqiy
Mahsulot ishlab chiqarish tannarxi Tovar mahsulotini ulgurji bahosi Bir so’mlik tovar mahsuloti uchun qilingan xarajatlar ( tiyin )	1674481 209352 80,00	172767 220388 78,39	189213 254550 74,33

Jadval ma’lumotlari shuni ko’rsatadiki bir so’mlik tovar mahsuloti uchun qilingan xarajatlar o’tgan yilda 80,00 tiyinni tashkil qilgan. Reja bo’yicha 78,39 tiyin bo’lgan, haqiqatda esa 74,33 tiyinni tashkil qilgan. Demak xarajatlar haqiqatda kamaygan. Bu ijobiy xoldir. Xarajatlar kamaysa foyda oshadi.

4. 
   Mahsulot birligi uchun sarflangan xarajatlar tarkibi quyidagilardan iborat:
   

1. 
   Xom-ashyo va materiallar.
   
2. 
   Yoqilg’i
   
3. 
   Chetdan olingan elektr energuyasi.
   
4. 
   Ish haqi.
   
5. 
   Ijtimoiy sug’urta ajratmasi.
   
6. 
   Asosiy vositalar amartizatsyasi.
   
7. 
   Tara xarajatlari.
   
8. 
   Brakdan ko’rilgan zarar.
   
9. 
   Boshqa ishlab chiqarish xarajatlari.
   

Mahsulot birligi uchun sarflangan materiallar xarajatini aniqlash uchun mahsulot birligiga sarflanganmateriallar miqdorini material bahosiga ko’paytirish lozim. Tahlil qilishda haqiqiy material xarajatini raja bilan taqqoslanib ular o’rtasidagi farqiga quyidagi omillar ta’siri hisoblanadi.

1. 
   Material miqdorini o’zgarishi.
   
2. 
   Material bahosini o’zgarishi.
   

Bu omillarni materiallar xarajatiga bo’lgan ta’sirini zanjirli bog’lanish usuli orqali aniqlash mumkin. Buning uchun material xarajati 3 xil ko’rinishga ega bo’lishi lozim.

1. 
   Rejadagi material xarajati.
   
2. 
   Haqiqiy material xarajati.
   
3. 
   Shartli material xarajati.
   

Har 3 ko’rsatkichni bir-biri bilan taqqoslash orqali materiallar xarajatiga sarf me’yorini hamda material bahosini o’zgarishini ta’siri hisoblab topiladi.
Mahsulot birligini ishlab chiqarish xarajatlarini tahlil qilishda quyidagi jadvaldan foydalanamiz.