Mavzu: Ishchi jism ko‘rsatkichlarini aniqlash asboblari va usullari

I, A	U, B	pt, Pa	Tt, K	V t, m^3/s	t1, ^0C	t2, ^0C	V0, m^3/s
,	,	, %	, %
1
2
3

7. NAZORAT SAVOLLARI:

1. 
   Issiqlik sig‘imini ta’rifini ayting?
   
2. 
   Issiqlik sig‘imi deganda nimani tushinasiz?
   
3. 
   Issiqlik sig‘imi qanday aniqlanadi?
   
4. 
   Solishtirma issiqlik sig‘imi qanday aniqlanadi?
   
5. 
   Tajriba dastgoxining tuzilishi va undan qanday parametrlar topiladi, qanday tamoyil asosida?
   
6. 
   Tajribani o‘tkazish tartibini tushintiring?
   
7. 
   Turli jarayonlarda issiqlik sig‘imi qanday foydaliniladi?
   
8. 
   O‘rtacha issiqlik sig‘imini ta’riflang?
   
9. 
   Haqiqiy issiqlik sig‘imini ta’riflang?
   
10. 
    Solishtirma issiqlik sig‘imini ta’riflang va formulasini yozing?
    
11. 
    Solishtirma massaviy issiqlik sig‘imini ta’riflang va formulasini yozing?
    
12. 
    Solishtirma hajmiy sig‘imini ta’riflang va formulasini yozing?
    
13. 
    Solishtirma 1 molь issiqlik sig‘imini tushuntiring?
    
14. 
    Hajmiy va massaviy issiqlik sig‘imlari orasidagi bog‘lanishni tushuntiring?
    
15. 
    Molь va hajmiy issiqlik sig‘imlari orasidagi bog‘lanishni tushuntiring?
    
16. 
    Gaz aralashmasining issiqlik sig‘imi formulasini yozing?
    

5- Amaliy ishi
Mavzu: Gorizontal silindrning erkin konveksiya yordamida
issiqlik berishi


1. ISHNING MAQSADI:
Talabalarning nurlanish va konvektsiya yo‘li bilan issiqlik almashish nazariyasi to‘g‘risidagi tushunchalarini boyitish. Tajriba yo‘li bilan konvektiv (_k) va radiatsion (_r) issiqlik beruvchanlik koeffitsientlarini aniqlash va issiqlik beruvchanlik koeffitsientlarining harorat bosimiga _qf(t) bog‘liqligini o‘rganish.


2. NAZARIY QISM:
Moddalar orasida o‘zaro issiqlik almashishi qonuniyatlarini va moddalar ichida issiqlikning tarqalishini ISSIQLIK UZATISH fani o‘rganadi. Issiqlik uch xil usul bilan uzatiladi: issiqlik o‘tkazuvchanlik, konvektsiya va nurlanish.

ISSIQLIK O‘TKAZUVCHANLIK deb jismlarning bir-biriga to‘g‘ridan-to‘g‘ri tegib turgan qismlarining haroratlari xar xilligi hisobiga issiqlik uzatish usuliga aytiladi.

KONVEKTSIYa deb, shunday issiqlik uzatish usuliga aytiladiki, bunda qizigan jismni o‘rab turgan muhit undan issiqlik olib qiziydi va zichligi kamayib, Arximed kuchi ta’sirida yuqoriga harakat qiladi.

Bunga misol qilib, xonani batareya yordamida isitishni olish mumkin: isigan havo yuqoriga ko‘tariladi, sovuq havo pastdan kelaveradi.

RADIATSIYa YoKI NURLANISH yo‘li bilan issiqlik uzatish deb, issiqlikning elektromagnit to‘lqinlar yordamida tarqalishiga aytiladi.

Issiqlik berishda issiqlik oqimi Nьyuton-Rixman qonuni yordamida hisoblanadi.

Q=F (t_q -t_at), (1)
bu yerda:  -issiqlik beruvchanlik koeffitsienti;
F -issiqlik oqimini berayotgan qattiq jism yuzasi, m²;
t_q -qattiq jism sirtining harorati, ⁰S;
t_at -atrof muhitning harorati, ⁰S.
t=t_q -t_at haroratlar farqi HARORATLAR BOSIMI (napori) deyiladi.
(1) tenglamadan issiqlik beruvchanlik koeffitsintini aniqlash mumkin:
= (2)
Issiqlik beruvchanlik koeffitsientining fizik ma’nosini qisqacha bunday ta’riflash mumkin: ushbu koeffitsient qattiq jism yuzasi bilan atrof muhit orasidagi issiqlik almashishning jadalligini ko‘rsatib yuza bilan atrof muhit orasida harorat farqi bir daraja bo‘lganida bir birlik yuzadan berilayotgan issiqlik miqdoriga son jihatdan teng. qizigan jism sirtidan berilayotgan umumiy issiqlik oqimi ikkita tashkil etuvchi oqimlardan iborat:
Q=Q_k+Q_r, (3)
Bunda: Q -umumiy issiqlik oqimi;
Q_k -konvektiv issiqlik oqimi;
Q_r -radiatsion issiqlik oqimi.
Har bir oqim uchun (2) tenglamaga asosan o‘zining issiqlik beruvchanlik koeffitsienti aniqlanadi. U holda (3) tenglamani quyidagicha yozish mumkin:
F(t_q -t_at)=_kF(t_q -t_at)+_rF(t_q -t_at) (4)
bundan:
=_k+_r (5)
Issiqlik beruvchanlik koeffitsienti bir qancha omillarga bog‘liq:
 =f(, , , , C, X, t_at, t_q, t , F, l₁, l₂, l₃…), (6)
bu yerda:  -atrof muhit harakatining tezligi;
 -atrof muhitning issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsienti;
 -atrof muhitning dinamik qovushqoqlik koeffitsienti;
 -atrof muhitning zichligi;
S -atrof muhitning issiqlik sig‘imi;
X -atrof muhitning qizigan jism atrofida erkin yoki majburiy (nasos, ventilyator yoki kompressor yordamida) harakati;
t_os, t_q -atrof muhitning va jism sirtining haroratlari;
t -harorat bosimi;
F -qattiq jismning shakli;
l₁, l₂, l₃ -qattiq jism sirtining o‘lchamlari.
(6) tenglamadan ko‘rinib turibdiki, issiqlik beruvchanlik koeffitsienti murakkab bog‘lanishli, ko‘p o‘zgaruvchili funktsiyadir, shu sababli analitik yo‘l bilan bu koeffitsientni hisoblash mushkul ish. Odatta  tajriba yo‘li bilan aniqlanadi.