Мавзу: ix-xiiасрлардаги ўрта осиё мутафаккирларининг иқтисодий ғоялари

1

• Форобийнинг тақсимотга бўлган иқтисодий қарашлари. Тақсимот Форобийнинг иқтисодий қарашларида ўзига хос усулда талқин этилади. Унингча, жамият ва кишилар қўлидаги мол-мулкини, ноз-неъматларни тўғри тақсимлаш давлат миқёсидаги асосий муаммолардан бири ҳисобланади. Тақсимот мақсадга мувофиқ амалга оширилмас экан, кўпчилик кишилар бачканалашиб кетади, одамлар фақир аҳволга тушиб қолади.
• Шу нарса аёнки, мавжуд нарсалар тақсимланади. Шу боис мақсадга мувофиқ тақсимотни амалга ошириш мақсадида Форобий мавжуд бўлган барча бойликларни тўғри ҳисобга олишни назрда тутади. У шундай ёзади: “Аввало ер ва жойларнинг миқдори, кейин уларнинг егалари ва тутган ўринлари, сўнгра ниҳоятда зарур нарсалар бўлган озиқ-овқатлар, екиладиган ерлар, сарой ва шахси уйлар миқдори ҳисобга олиниши зарур”. Форобий Платоннинг: “Тақсимот жуда қийин иш, лекин жуда зарур ишдир”, – деган фикрини алоҳида кўрсатиб ўтади. Биз бундан Форобий тақсимот муаммосининг қийинлигини, уни тўғри ҳал этиш жамият ҳаётида муҳим аҳамиятга ега эканлигини яхши тушунганлигини кўрамиз.
•  

Абу Райҳон Беруний Муҳаммад ибн Аҳмад
Абу Райҳон Беруний Муҳаммад ибн Аҳмад (4-сентабр, 973, Кат, Хоразм, — 11-декабр, 1048, Газна) — ХI аср қомусий олими.
Беруний жуда ёшлигидан илм ва фанга қизиқади. У севган фанлар — астрономия, математика, геодезия, география ва минералогия бўлган.
Берунийнинг математикага ва фаннинг бошқа соҳаларига қўшган ҳиссасини ёзиб қолдирган 100 дан ортиқ асаридан ҳам кўриш мумкин. Улардан энг йириклари — „Ҳиндистон“, „Ёдгорликлар“, „Қонуни Масъудий“, „Геодезия“, „Минералогия“ ва „Астрономия“. Қолганларини қуйидагича тақсимлаш мумкин: математикага доирлари — 22 та; астрономик асбоблар ҳақида — 10 та; астрологиклари — 21 та; турли фанлар (физика, минералогия, адабиёт, тарих ва бошқалар) — 38 та; турли тиллардан таржима асарлар — 21 та. Берунийнинг бу асарларидан атиги 30 га яқини бизнинг кунларгача етиб келган.