1 - У: “Бозор баҳоси шаклланишининг бир қанча қонуниятларини таърифлаб, солиқлар ва ҳар хил йиғимлар товар қийматининг ошишига олиб келувчи омил ҳисобланади”, – деб кўрсатиб берди. Ибн Холдун бозорнинг рағбатлантирувчи аҳамиятини билган: бозор механизми ишлаб чиқарувчиларни меҳнат унумдорлигини оширишга ва маҳсулот сифатини яхшилашга мажбур этади.
- Ибн Холдун пулни хўжалик ҳаётининг муҳим унсури деб ҳисоблади ва пул вазифасини худо томонидан яратилган металлар ичида - олтин ва кумуш бажаришини маъқуллади. Унинг фикрича, пул «барча сотиб олинадиган» буюмлардаги инсон меҳнатининг миқдорий мазмунини акс еттиради. У «меҳнатнинг қийматини», яъни иш ҳақини тавсифлаб, унинг миқдори: биринчидан – «киши меҳнати миқдорига», иккинчидан «бошқа меҳнатлар ичида унинг тутган ўрнига», ва учинчидан «одамларнинг унга (меҳнатга) бўлган эҳтиёжига» боғлиқ деб тасдиқлади.
Ибн Холдун (1332-1405 й.)
Хулоса сифатида
- Ижтимоий ривожланишнинг умумий қонуниятлари, тарихий жараён асосини кишилик жамиятининг ривожланиши ташкил этиши тўғрисида фикр юритилади;
- солиқларнинг зарурлиги уқтирилади, солиқлар яна аҳолининг ўзига қайтиб келиши, уларни фақат давлат, айрим ҳукмдорлар фойдасига йиғиш жамиятнинг таназзулга олиб келиши айтилади;
- ишлаб чиқариш фаолиятига катта эътибор берилиб, жамият моддий қийматлар ишлаб чиқарувчилар жамоасидан иборат деб кўрсатилади;
- одамнинг келиб чиқишида меҳнатнинг ўрни, ҳунармандчилик, фан ва санъатнинг ривожи бевосита меҳнат унумдорлигининг ўсиши билан боғлиқлиги айтиб ўтилади;
- меҳнат турларининг фарқланиши, яъни “оддий”, “мураккаб”, “зарурий ва қўшимча меҳнат” турлари тўғрисидаги фикрлар илгари сурилади;
- товарларни айирбошлаш, асосан, уларни ишлаб чиқаришга кетган меҳнат миқдорига мувофиқ амалга оширилиши ғояси илгари сурилади;
- бозорнинг рағбатлантирувчи роли тўғрисида фикр юритилади.
асосий иқтисодий ғоялари
Do'stlaringiz bilan baham: |
