Mavzu: “Joriy aktivlar: Pul mablag’lari va ularning ekvivalentlari’’ Kurs ishi

2.4. Pul mablaglarning siljishi ustidan ichki nazoratni o’rnatish tizimi
Ichki nazorat tizimi - bu uydagilar uchun ishlab chiqilgan muolajalar va siyosatidir:

• 
  aktivlarni ximoyalash
  
• 
  kompaniyaning moliyaviy siyosatiga muvofiqlashtirishni ta’minlash
  
• 
  buxgalteriya schyotlariga aks ettirish malumotlarni ishonchliligini taminlash
  

Pul mablag’larning xarakati aniqlik aktivlar ustidan o’rnatilgan ichki nazoratni qattiy tizimi moliyaviy xisobot foydalanuvchilar uchun pul mablag’lari va ularning ekvivalentlari tog’risidagi malumot aniq va ishonchli bo’lishligi extimolini oshiradi.
Pul mablag’larini qo’riqlash aksariyat korxonalar uchun muxim vazifa xisoblanadi. Pul mablag’lari oshirish yoki boshka joyga o’tkazish mumkin, ularda kimga tegishliligi xaqida belgilar mavjud emas va ular konventatsiyalanadi. Ularni o’girlanishni tavakkalchiligi bevosita ayrim shaxslarni xisobga olish tizimiga kirish imkoniyati borligi va pul mablag’lari va pul mablag’larni quriqlashga ruxsat olishi mumkinligi bilan bog’lik.
Pul mablag’larining choragi kuyidagi vazifalarini bajarishi lozim:

• 
  Pul mablag’larining aloxida saqlanishi va alohida xisobi.
  

• 
  Naqd pul bilan amalga oshirilgan barcha operasiyalarning xisobi.
  
• 
  Kassada faqat zarur bo’lgan pul qoldiqlarini saqlash.
  
• 
  Kassadagi qoldiqlarni vaqti - vaqti bilan tekshiruv xisob-kitoblarni o’tkazish.
  
• 
  Pul mablag’larini jismoniy nazorati.
  

Pul mablag’larning jismoniy nazorati.
Hisob-kitob xisobvarag’ida pul mablag’larni nazorati Bank hisobvaraqlari yoki boshka moliyaviy muassasalaridan foydalanish pul mablag’lari muhim vositasi xisoblanadi. Bank xisobvaraklari bir necha afzalliklarga ega:

• 
  Pul mablag’lari bank binosida jismoniy ximoyalangan bo’ladi.
  
• 
  Pul mablaglarini alohida xisobi bank tomonidan yuritiladi.
  
• 
  Pul mablag’lari boshqariladi,buning natijasida ularni o’g’irlashish tavakkalchiligini kamaytiradi.
  
• 
  Mijozlar bevosita oluvchilar banklariga naqdsiz xisob-kitob orkali pulni o’tkazishi mumkin.
  
• 
  

Moliyaviy pul mablag’larini boshqarish bo’yicha quyidagi xizmatlarni ko’rsatadi.
Pul mablag’larini boshqa valyutagaga almashtirish, pul mablag’larini boshqa davlatlarga o’tkazish va jamg’arma xisobvaraklar bo’yicha foizlarni to’lash
Elektron to’ovlar tizimi - bu banklar orasida mablag’larini telefon,telegraf yoki kompyuter orqali o’tkazishdir. Elektron pul o’tkazish vaqtning haqqoniy ko’lami sharoitida ishlovchi kompyuter aloqalari orkali operasiyalarni hisobvaraklarda zudlik bilan aks ettirish imkoniyatini yaratadi. Buning afzalliklari qog’oz ishini kamayishi, xatolarini qisqartirish operasion xarajatlarni pasaytirishdan iborat.
Kassadagi qoldiqlarni solishtirish.
Xar bir xisobot sanasi yoki xar oyning oxirigacha kassadagi barcha qoldiqlarni solishtirish majburiydir. Pul mablag’larining xar bir turgan joyida alohida xisobini yuritish taminlanganda kassadagi qoldiqlarni solishtirish o’tkazilishini osonlashtiradi va xatolarni aniqlash imkoniytini yaratadi. Solishtirish jarayoni quyidagi qadamlardan iborat.

1. 
   Kassadagi xaqiqatd mavjud bo’lgan naqd pullarni sanab chiqish kassir ishtirokida naqd pullar bilan o’tkazilgan operasiyi yuritish bilan bog’lik bo’lmagan shaxs tomonidan amalga oshiriladi va barcha ishtirokchilar tomonidan imzolanadi.
   
2. 
   Buxgalteriya xisobining hisobvaraqlardagi qoldiklarni ularning xaqiqatda mavjudligi bilan taqqoslash. Xar qanday tafovutlar ko’rsatilishi kerak.
   

Xisob-kitob (valyuta) xisobvaraqlarni solishtirish.
Kassa xisobvaraqlariga o’xshash, xar bir aloxida xisob-kitob (valyuta) hisobvaraqlarda aloxida operasiyalarni aks ettirish zarur, bu esa o’z navbatida solishtirish jarayonini osonlashtiradi va xatolarni ajratib ko’rsatadi. Solishtirish jarayoni quyidagi qadamlardan iborat:
1. Xisob-kitob xisobvaraqidan olingan, xisobda aks ettirilmagan, pul mablag’larining summalarini qayta ko’rib chiqish(bu bank yig’imlari va bank operasiyalarini o’tkazish uchun olinadigan to’lovlar);
2. Xisobda aks ettirish;
3. Bank ko’chirmasi bo’yicha xisob-kitob (valyuta) hisobvaraqlardagi qoldiklarni buxgalteriya hisobidagi ma’lumotlar bilan taqqoslash bo’yicha o’zgarishlarni xisobi zarur;
4 Taqdim etilmagan o’tkazmalar yoki cheklar kabi operasiyalarni taqqoslaganda vaqt tafobutlari
5. Pul mablag’larining xarakati va qoldiklarini solishtirish dalolatnomasida solishtirish sanasi va bank buxglteriyasi xamda kompaniya xodimlarning imzolarni aks ettirishin kerak.
1 topshiriq Kassadagi naqd pullarning hisobi.
1 Kompaniya xisob-kitob xisobvarag’idan 500 sh.b.da kassaga naqd pul mablag’larini oldi. Ushbu operasiyani aks ettiring

Dk Kassa 500

Kt Hisob-kitob varog’I 500

2 Oyning oxirida kassadagi qoldik 50gacha kamaydi, quyidagi xarajatlar bo’yicha chiptalar yig’ildi: mayda ofis buyumlari 180, pochta markalari 160, ofis kreslosining ta’mirlanishi 110. Bu muomalalarini aks ettiruvchi o’tkazmalarni yozing va kichik kassa qoldig’ini tuzing.

Dk ma’muriy xarajatlar 450

Kt Kassa 450

3. Kassa qolldig’ini 500gacha to’ldirish bo’yicha operasiyani aks ettiring

Dk 5010 500

Kt 5110 500
2 topshiriq. Chek bo’yicha to’lov

1. 
   2013 yil 20 dekabrda kompaniya nasiyaga 20,000 ofis tovarlarni sotib oldi. Ushbu operasiyani aksettiring
   

Dt Tovar 20000
Kt MEB 20000

2. 2013 yil 28 dekabrda mol yetkazib beruvchining chiptasini to’lash uchun chek yetib berildi. Ushbu operasiyani aks ettiring.

Dt MEB 20000
Kt chek 20000

3. Mol yetkazib beruvchiga chek fakat 2014 yil 5 yanvarda yetib borganligi aniqlandi. 2013 yil uchun moliyaviy xisobotlarda 31 dekabrga qoldiqlarni to’gri aks ettirish uchun zarur bo’lgan tuzatuvchi o’tkazma bering:

Dk chek 20000

Kt yo’ldagi pul mag’lablari 20000