Mavzu: keynsning tоvarlar va xizmatlar bоzоridagi makrоiqtisоdiy muvоzanat mоdeli

5. Valyuta yordamida tartibga solish va nazorat qilish tizimini;

6. Valyuta munosabatlarini tartibga solib turuvchi va jahon valyuta tizimining barqaror faoliyatini ta’minlovchi xalqaro tashkilotlar tizimi (Xalqaro valyuta fondi, Umumjahon banki, Evropa tiklanish va taraqqiyot banki).

VALYUTA KONVERTIRLASHUVI

• Valyuta konvertirlashuvi deganda uni boshqa xorijiy valyutalarga almashish qobiliyati tushiniladi. Hozirgi paytda ular erkin konvertirlanadigan, qisman konvertirlanadigan va konvertirlanmaydigan valyutalarga ajratiladi.
• Erkin konvertirlanadigan valyuta – bu, amaldagi kurs bo’yicha har qanday boshqa xorijiy valyuta erkin va cheklanmagan miqdorda ayirboshlanadigan valyutadir. Bunga misol qilib AQSH, Evropa hamjamiyatiga a’zo mamlakatlar, YAponiyalar valyutalarini kiritish mumkin.
• Qisman konvertirlanadigan valyuta – bu, faqat ba’zi xorijiy valyutalarga almashtiriladigan va xalqaro to’lov oborotini qisman qamrab oladigan milliy valyutadir.
• Konvertirlanmaydigan valyuta – bu, faqatgina ichki to’lovlarga xizmat qiladigan va xorijiy valyutaga ayirboshlanmaydigan milliy valyutadir.

VALYUTA KONVERTIRLASHUVI

• Konvertirlashni ichki va tashqi konvertirlashga ham ajratish mumkin. Ichki konvertirlash rezidentlarining mamlakat ichkarisida xorijiy valyutani sotib olishi, uni saqlab turishi va u bilan ayrim operatsiyalarni olib borishini imkoniyatini aks ettiradi. Tashqi konvertirlashda xorijda to’lovlarni amalga oshirishga va moliyaviy aktivlarni ushlab turishga ruxsat etiladi. Valyutalarni konvertirlash ko’pgina mamlakatlar olib borayotgan iqtisodiy siyosatlarning muhim maqsadi hisoblanadi.

MAMLAKAT TO’LOV BALANSINING TAXMINIY KO’RINISHI (RAQAMLAR SHARTLI)

Moddalar nomi	Kredit (+) yoki eksportdan tushumlar	Debet (-) yoki import uchun xarajatlar	Sof kredit yoki sof debit
Joriy operitsiyalar xisobi
Tovarlar	+185	-260	-75
Tashki savdo balansining koldig’i			-75
Xizmatlar	+85	-97	-12
Investitsiyalardan daromadlar (foizlar va divedentlar)	+28	-20	+8
Transfert kurinishidagi pul o’tkazmalari	+10	-18	-8
Joriy operatsiyalar buyicha balansning qoldig’i			-87
Kapital xarakatning hisobi
Investitsiyalar va boshqa o’rta va uzoq muddatli capital	+150	-87	+63
Kapital harakati balansining qoldig’i			+63
Joriy operatsiyalar va kapital harakati buyicha balansning qoldig’i			-24
Rasmiy zahiralar (oltin, XFVdagi zahiralar)	+24		+24