Мавзу: Кимё ва озик-овкат саноати корхоналарида ишлаб чикаришни

1-jadval Uzbekistonda qo’llanilayotgan tarif setkasi

Razryadlar	koeffitsi entlar	Oklad	koeffitsi entlar	oklad	oklad
1	2,278	24602	2,377	29522	36903
2	2,507	27076	2,616	32491	40613
3	2,758	29786	2,878	35745	44681
4	3,033	32756	3,165	39309	49137
5	3,322	35878	3,467	43060	53825
6	3,625	39150	3,783	46385	58731
7	3,941	42563	4,112	51071	63839
8	4,268	46094	4,454	55319	69149
9	4,597	49648	4,797	59379	74473
10	4,933	53276	5,147	63926	79908
11	5,274	56959	5,503	68347	85434
12	5,625	60750	5,870	72905	91131
13	5,982	64606	6,242	77525	96908
14	6,341	68483	6,617	82183	102728
15	6,708	72446	7,0	86940	108675
16	7,080	76464	7,388	91759	114698
17	7,457	80536	7,781	96640	120800
18	7,839	84661	8,180	101596	126994
19	8,227	88852	8,585	106626	133282
20	8,620	93096	8,995	111718	139647
21	9,019	97405	9,411	116885	146105
22	9,420	101736	9,830	122089	152611

Tayanch suzlari
Mehnat – insonning maqsadga muvofiq faoliyati; tabiat buyumlarini o’zgartirib ehtiyojga moslashtirish demakdir; insonlar xayotining asosiy sharti, chunki u tufayli insoniyatning yashashi uchun zarur bo’lgan moddiy va ma’naviy ne’matlar yaratiladi.
Mehnat haqi – xodimlar mehnatining miqdori va sifatiga qarab munosib taqdirlanishidir.
Ish haqining funktsiyalari – mahsulotni ishlab chiqarish, uni taqsimlash, ayirboshlash va iste’mol qilishda bajariladigan vazifalaridir.
Ish haqini tashkil qilish tamoyillari – funktsiyalarni amalga oshirishda qullaniladigan qonun-qoidalar.
Tarif tizimi – mehnat murakkabligi va sharoitlarga qarab haq to’lash darajasini aniqlash uchun qo’llaniladigan normativlar to’plami.
Tarif-malaka ma’lumotnomasi (TMM) – ma’lum tarmoqda bajariladigan ishlar tavsifi va u ishni bajarish uchun xodimlarga qo’yilgan talablar ro’yxati. Bu hujjat asosida ishchi va xodimlarning malakasi (razryadi) aniqlanadi.
Tarif stavkasi – qo’llaniladigan razryadlarga mos, to’g’ri keladigan haq to’lash darajasini aniqlash shkalasi bo’lib, tarif razryadlar va har bir razryad uchun belgilangan tarif koeffitsentlar ro’yxati.
Tarif stavka – davlat tomonidan ishchi va boshqa xodimlar malakasi (razryadi), ish turi va sharoitiga qarab vaqt birligi (soat, kun, oy) uchun belgilangan haq miqdori.
Nazorat va muhokama uchun savollari

1. 
   Ish haqini tashkil etishning qanday asosiy vazifalarini bilasiz?
   
2. 
   Ish haqini tashkil etishning tamoyillarini ta’riflab bering.
   
3. 
   Tarif tizimining mohiyati nimadan iborat?
   
4. 
   Tarif tizimi qanday elementalardan tashkil topgan?
   

11- MODUL. KOOS KORXONALARIDA MEHNATNI ILMIY ASOSDA TASHKIL ETISH
Reja:
1. Mehnatni tashkil etishning mohiyati va ahamiyati.
2. Ish joylari (o’rinlari)ni tashkil etish.
3. KOOS korxonalarida ish tartibini tashkil qilish


1. Mehnatni tashkil etishning mohiyati va ahamiyati.
Mehnatni ilmiy asosda tashkil etish xo’jalik sohasida eng muhim vazifalardan biri xisoblanadi. Chunki mehnatni ilmiy asosda tashkil etishni ishlab chiqish va joriy qilish kechiktirib bo’lmaydigan umumdavlat masaladir. Bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o’tish munosabati bilan jamiyat hayotnning eng asosiy, tub va muhim masalasi bo’lgan mehnatni tashkil etishning dolzarbligi kuchayib bordi.
Hozirgi sharoitda mehnatni ilmiy asosda tashkil etish mehnatning ilm-fan yutuqlari va ilg’or tajribasiga asoslanib, texnika, texnologayani va odamlarni yagona ishlab chiqarish jarayonida birlashtirish, moddiy, mehnat va moliya resurslaridan samarali foydalanish, mehnat unumdorligini uzluksiz oshirib borish, ishlab chiqarish jarayonida inson salomatligiga g’amxo’rlik qilish, mehnatning asta-sekin birinchi hayotiy ehtiyojiga aylanish imkonini beradigan qilib tashkil etilishi, demakdir.
Korxona (firma)larda mehnatni ilmiy asosda tashkil etish quyidagi yo’nalshlarda amalga oshiriladi:
-mehnat taqsimoti va mehnatni kooperativlashtirishni takomillashtirish;
- ish o’rinlarini tashkil etish va unga xizmat ko’rsatishni yaxshilash;
- ilg’or mehnat usullari va uslublarini o’rganish va keng qo’llash;
- mehnatni me’yorlashtirish va unga haq to’lashni takomillashtirish;
- mehnat sharoitini yaxshilash va engillashtirish;
- xodimlarni tanlash, joy-joyiga qo’yish va ularning kasbiy malakasini to’xtovsiz oshirib borishni yaxshi yo’lga ko’yish.
Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish va xodimlarning mehnat sharoitlarini yaxshilashda mehnatni ilmiy asosda tashkil etishni rejalashtirish va bu boradagi ishlarni muvofiqlashtirish alohida ahamiyat kasb etadi.
Mehnatni tashkil etishning ahamiyati beqiyosdir. Sanot korxonalarida mehnatni oqilona tashkil qilish tufayli jamoada mehnat taqsimoti va mehnat kooperatsiyasi takolmillashadi, ish joylarida yaxshiroq tashkil etiladi hamda ish joyiga xizmat ko’rsatish yaxshilanadi.
Ayni vaqtda mehnatni moddiy va ma’naviy rag’batlantirish yaxshilanadi, bilimli, ilmli va malakali mutaxassislar ko’payadi, mehnat intizomi mustahkamlanadi hamda xodimlarning ijodiy faolligi oshadi va boshqa bir qator ijodiy o’zgarishlar yuz beradi. Uni ilmiy asosda tashkil etish natijasida xodimlar sog’lig’ini saqlash uchun barcha sharoitlar yaratiladi.