Mavzu: Kimyo darslarida,,Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari va ularni tenglashtirish” mavzusini o‘qitishning zamonaviy usullari. Kirish

Molekulalaro oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida oksidllanish darajasi o‘zgaradigan element atomlari turli moddalar molekulalari tarkibiga kiradi:

0

+6

+2

+4

Cu + 2H2SO4= CuSO4+SO2 + 2H2O

Cu0 -2	Cu+2	2	1
S+6 -2 e	 S+4	2	1

Qaytaruvchi Cu, oksidlovchi S bo‘lsa H2SO4 tarkibiga kirgan. CuSO4+Zn=ZnSO4+Cu

Zn0	-2e	→ Zn+²	2	1
Cu+2	+2e  Cu0		2	1

Molekulalararo oksidlanish –qaytarilish reaksiyalari gazlar orasida:

3H2+N2=2NH3
4NH3+5O2=4NO+6H2O
2SO2+O2=2SO3
Qattiq moddalar orasida va gazlar orasida:
2Mg(q)+O2(g)=2MgO(q)
2Sb(q)+3CI2(g)=2SbCI3(q)
Qattiq moddalar bilan suyuqliklar orasida:
4HCI(S)+MnO2(q)=CI2(g)+ Mn CI2(s)+2H2O(s)
16HCI(s)+2KMnO4(q)=5CI2(g)+2MnCI2(s)+8H2O(s)+2KCI(s)
Faqat qattiq moddalar orasida:
2AI(q)+ Fe2O3(q)=AI2O3(q)+2Fe(q)
C(q)+2PbO(q)= 2Pb(q)+CO2(g)
Aksariyat oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari eritmada ketadi:
3Na3AsO3+K2Cr2O7+4H2SO4= 3Na3AsO4+Cr2(SO4)3+4H2O+K2SO4 2NaCrO2+3H2O2+2NaOH=2Na2CrO4+4H2O
Bunday reaksiyalar qatoriga oksidlanish darajasi turlicha bo‘lgan lekin bir xil atomlardan iborat moddalar orasidagi reaksiyalarni ham olish mumkin, ushbu reaksiyalarni sinproprsiatsiya reaksiyalari ham deb ataladi:
2H2S+H2SO3=3S+3H2O
5HCI+HCIO3=3CI2+3H2O

Disproporsiyalanish

yoki

o‘z-o‘zidan

oksidlanish

–qaytarilish

reaksiyalarida bitta element atomlarining o‘zi ham oksidlovchi va ham
qaytaruvchi bo‘ladi. Molekula tarkibidagi bir xil element atomining oksidlanish darajasi ham ortadi, ham kamayadi:
3K2MnO4+2H2O=2KMnO4+MnO2+4KOH
3KCIO=2KCI+KCIO3
3HNO2=HNO3+2NO+H2O
4 Na2SO3=3Na2SO4+Na2S
6NaOH+3S=2Na2S+Na2SO3+3H2O
2KOH+CI2=KCI+KOCI+H2O
6KOH+3CI2→5KCI+KCIO3+3H2O
Ichki molekulyar-oksidlanish qaytailish reaksiyalarida oksidlanish darajasi o‘zgarayotgan turli xil atomlar bitta modda molekulasi tarkibiga kiradi: