Mavzu: Kimyo sanoati korxonalarining mamlakat iqtisodiyotida tutgan o’rni va ahamiyati Reja: Kirish

Asl metallar. Oltin va kumush ana shunday metallar jumlasiga kiradi.
O’zbekistonda 30 dan ortiq tarkibida oltin va kumush mavjud bo’lgan ruda konlari aniqlangan.
Rangli va nodir metallar. Rangli va nodir metallar, ular jumlasiga mis, qalay, qo’rg’oshin, volfram, litiy, alyuminiy xom ashyosi, alunitlar, kaolinlar, stronsiy va uranni kiritish mumkin. O’zbekistonda bu mineral xom ashyolarning yirik zahiralari mavjud.
O’zbekistonda mis chiqaruvchi asosiy korxona olmaliq tog’-metallurgiya kombinatidir. Mis konlari mis-porfir formatsiyasiga mansub bo’lib, O’rta Tyanshan, ayniqsa, Qurama tog’lari uchun xosdir. Olmaliqda uning Qalmoqqir, Saricheka, Dalniy, Qizota konlari bor.
Volfram molibden, qalay, vismut, simob va surmaning Janubiy Tyanshan va O’rta Tyanshan tog’ tizilmalariga kiradigan Qoratepa, Langar, Qo’ytosh, Ingichka, Yashton, Sargardon va boshqa konlari bor. 20 ta molebdenli formatsiya va ularning turlari aniqlangan.
Qora metallar asosan temir, titan, marganes va xromdan iborat bo’lib, ularning bir necha yuz konlari mavjud. Turli genetik tipdagi temir konlari va ruda to’plamlari, magnit anomaliyalari bor. Ular Tepabuloq titan-magnetik koni, Surenota, Shabrez, Mingbuloq va boshqa konlardir. Marganesning cho’kindi konlari Zarafshon, Zirabuloq, Qoratepa, Lolabuloq va boshqa tog’larda, respublikaning shimoliy va shimoli-sharqiy qismida, gidrotermal to’plamlari Chotqol tog’larida joylashgan. Xrom konlari ofiolit mintaqalari bilan bog’liq bo’lib, Qizilqum Farg’ona ofiolit belbog’ida, Tomditog’ va Sulton-Uvays rayonlarida ko’proq uchraydi.
Nometall qazilma boyliklar. Bu turdagi mineral xom ashyolarni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: tog’-ruda xom ashyosi, tog’-kimyo xom ashyosi, qurilish materiallari, yer osti suvlari.
Tog’-ruda xom ashyosi o’z navbatida erituvchan shpat, dala shpati-kvarsi (chaqmoqtosh) xom ashyosi, qoliplaydigan xom ashyo, vollastonit, asbest va boshqalardan tarkib topadi. Erituvchan shpatning O’zbekistonda 30ga yaqin konlari va ko’rinishlari aniqlangan. Ular asosan Toshkentoldi geologiya-iqtisodiy rayonida joylashgan bo’lib, Qurama va Chotqol mintaqalarida ham qidiruv ishlari olib borish ko’zda tutilgan. Dala shpati kvarsi xom ashyosining zahiralari Navoiy viloyati (Langar, Karmana) da joylashgan. Ulardan keramika, forfor, shisha, fayans, emal idishlar ishlab chiqarishda keng foydalaniladi.
Tog’-kimyo xom ashyosi jumlasiga fosforitlar, tabiiy tuz, soda, agrokimyo xom ashyosi kiradi. Sulfat, kaliy, osh tuzi konlari topib ishga tushirilgan.
Borsakelmas, boybichekan va Xo’jaikamda osh tuzining bitmas-tugamas zahiralari joylashgan.