Mavzu: Kompaniyaning raqobatbardoshligini oshirishda yetakchilik strategiyasini takomillashtirish yo`llari

1-jadval.Mavjud raqiblarni ta`sir kuchini tahlil qilish.

BAHOLASH PARAMETRLARI	PARAMETRLARNI BAHOLASH	PARAMETRLARNI BAHOLASH	PARAMETRLARNI BAHOLASH
	1	2	3
RAQIBLAR SONI	Raqiblar juda ko`p	O’rtacha	Raqiblar oz
	+
BOZORNI O`SISH TEZLIGI	Bozor hajmi qisqaradi	Bozor hajmi sekin qisqaradi	Bozor o’suvchi
			+
RAQIBLAR MAHSULOTLARINING TURLARI KO`PLIGI	Birxil mahsulot	Bir necha xil mahsulot	Ko’p turli
		+
NARXLARNI OSHIRISHDA CHEKLOVLAR	Bozorda narx qat’iy	Ba’zida o’zgarib turadi	Narxlar beqaror
		+

Firmaning asosiy bozordagi raqobatli afzallikdan foydalana olish qobiliyati faqatgina o’zi duch kelayotgan bevosita raqobatga emas, balki shu bozordagi potenstial raqiblar, o’rinbosar tovarlar, mijozlar va yetkazib beruvchilar kabi kuchlarning ta’siriga ham bog’liqdir. Potenstial raqiblar va o’rinbosar tovarlar firma uchun bevosita xavf uyg’osta, mijozlar va yetkazib beruvchilar esa o’zlarining talablari bilan bilvosita tahdid solib turadi (1-jadval). 8-ball. Demak tarmoqda raqobat o’rta darajada.
2-jadval.O`rnini bosuvchi tovarlar tahlili.

Baholash parametrlari	Parametrik baholash	Parametrik baholash	Parametrik baholash
	1	2	3
O`rinbosuvchi tovarlar orasidagi o`xshashlik	Mavjud va farqi katta	Mavjud unchalik katta emas	Deyarli yo’q
		+
Narx bo`yicha o`rinbosar tovarlar bilan farqi	Mavjud va farqi katta	Mavjud unchalik katta emas	Deyarli yo’q
		+

2. 
   jadval). O`rnini bosuvchi tovarlar orasidagi o`xshashlik darajasi mavjud, ammo yuqori emas. Narx bo`yicha o`rinbosar tovarlar bilan farqi ham shunday, ya`ni, bunday holatda ham mavjud, biroq, farqi katta emas.
   

3-jadval.Xaridorlar tomonidan xavf tahlili.
Ishlab chiqaradigan mahsulotlarimiz narxi orasidagi farq sezilarli darajada ya’ni agar mahsulot narxi ko’tariladigan bo’lsa iste’molchi osonlik bilan boshqa mahsulotni sotib olishi mumkin. Biz chiqaradigan tovarlarning sifati yuqori darajada va iste’molchilarning sifat talabi to’la qondirilgan. Kompaniyaning mahsulotlari qisman unikal ya’ni o’rinbosar tovarlar ishlab chiqarishga qobiliyatliligi qisman mavjud. Mahsulotlarga bo’lgan talab yuqori darajada va bozorda katta miqdordagi xaridorlar soniga ega. Xaridorlar tomonidan xavf tahlili 6 ball oldi va xaridorlarni yo’qotish xavfi o’rta darajada.

Baholash parametrlari	Parametrik baholash	Parametrik baholash	Parametrik baholash
	3	2	1
Tovarni narxiga ta`sirchalik	Xaridorlar arzon tovarga moyilligi	Tovarlar orasidagi farq sezilarli	Narxga e`tiborsiz
		+
Xaridorlarning bozordagi tovarlarga qanoatlanishi	Tovarning asosiy ko`rsatkichlari bilan qanoatlanmagan	Tovarning ikkilamchi ko`rsatkichlari bilan qanoatlanmagan	Tovarlar sifati juda yoqadi
			+
O`rinbosar tovarlarga o`tish mkoyilligi	Kompaniya tovari unikal emas	Kompaniya tovari qisman unikal	Kompaniya tovari mutlaq unikal
		+
Xaridorlar ulushi	Xaridor kam	Xaridor o`rta darajada	Xaridor k’op darajada
			+

(3-jadval)

4. 
   jadval.Yangi raqobatchilar paydo bo`lish xavfi.
   

Yangi raqobatchilarning paydo bo’lish xavfiga nazar solsak, bozorni yuqori kuchli brendlar mavjudligi o`rta darajada bo'lgan, mahsulotni diferentsiyalashtirish darajasi o'rta darajada, biron bir yangi korxonaning bozorga kirish ehtimolligi o’rta darajada, davlatning bu soha bo’yicha siyosati o’rta darajada, tarmoqning o’sish tempi esa juda yuqori. Ushbu ma’lumotlarga asoslanib shuni aytish mumkinki, bozorga yangi raqobatchilarning kirishi juda xavfli va bu 18 ball bilan baholandi.

Baholash parametrlari	Parametrik baholash 3	Parametrik baholash 2	Parametrik baholash 1
Tovar ishlab chiqarishdan iqtisod qilish darajasi	Mavjud emas	O’rta iqtisod qilinadi	O’rta tejamli +
Yuqori kuchli brendlar	50% egallagan +	50% egallagan	Mavjud emas
Mahsulotni diferentsiatyalash	Tovar turi ko`p +	O`rta darajada	Bir xil
Bozorga kirish imkoniyati mavjudligi	Mavjud +	O`rta darajada	Cheklangan
Davlat siyosati	Cheklov yo`q	O`rta darajada +	Cheklangan
Tarmoqni o`sish tempi	Jadal o`suvchi +	Sekinlashuvchan	Kamayuvchi
Mavjud raqobatchilarni narx tushirishga tayyorligi	Narxni pasaytirmaydi +	Yirik raqobatchilar narxni tushiradi	Narx pasaytirishga tayyor

(4-jadval)
5-jadval. Xom ashyo yetkazib beruvchilarni tahlili.
Xom ashyo yetkazib beruvchilar tahlili shundan iboratki, yetkazib beruvchilar soni ko’p, ularning resurs chegarasi esa yuqori, boshqa yetkazib beuvchilar bilan hamkorlik qilish uchun ketadigan xarajatlar pastdarajada va biz tanlagan yo’nalishimiz ahamiyati ular uchun past darajada. Bu yo’nalish bo’yicha tahlil 5 ball olgan.

BAHOLASH PARAMETRLARI	Parametr baholari	Parametr baholari
	2	1
Yetkazib beruvchilar soni	Oz/Monopoliya	Ko`p
		+
Yetkazib beruvchilar resurslarini chegarasi	Resurslar tanqis	Ko`p hajmda
		+
Yetkazib beruvchilarni o`zgartirish xarajatlari	Yuqori harajat	Past harajat
		+
Y.B uchun yo`nalishimizi ahamiyati	Ahamiyatsiz	Ahamiyatli
	+

(5-jadval)


SAMO brendi ostidagi “NIL-GRANIT” MCHJ ning PEST analiz tahlili

PEST tahlil qilish (siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va texnologik) - bu tashkilot bozorda raqobatbardosh bo'lish uchun uning ishlashiga ta'sir qiluvchi asosiy tashqi omillarni baholashi mumkin bo'lgan boshqaruv usuli. Qisqartma bilan ta'riflanganidek, ushbu to'rtta soha ushbu model uchun Markaziy hisoblanadi.

PEST tahlil qilish formatidagi mashhur o'zgarish, ayniqsa buyuk Britaniyada, bu PESTLE strategik rejalashtirish huquqiy va ekologik qo'shimcha jihatlarni o'z ichiga olgan yondashuv.

PEST tahlili birinchi marta Etps nomi bilan Garvard professori Frensis J. Aguilar tomonidan kiritilgan deb ishoniladi. 1967 yilgi "ishbilarmonlik muhitini skanerlash" nashrida Aguilar iqtisodiy, texnik, siyosiy va ijtimoiy omillarni ishbilarmonlik muhitiga asosiy ta'sir sifatida taqdim etdi. Keyinchalik, bugungi kunda ishlatiladigan qulay va g'alati qisqartma yaratish uchun harflar qayta tartibga solindi

PESTA tahlili to'rt asosiy sababga ko'ra foydalidir:

- biznes yoki shaxsiy imkoniyatlarni aniqlashga yordam beradi va muhim tahdidlar to'g'risida oldindan ogohlantiradi.
- Sizning biznes muhitingizdagi o'zgarish yo'nalishini ochib beradi. Bu amalga oshirilayotgan narsani shakllantirishga yordam beradi, shunda siz unga qarshi emas, balki o'zgarish bilan ishlaysiz.
- Nazoratga olinmagan sabablarga ko'ra muvaffaqiyatsiz bo'lishi mumkin bo'lgan loyihalarni boshlashdan qochishga yordam beradi.

Faktorning tavsifi	Faktorlar ta’siri	Ekspert bahosi						O’rtacha baho		Umumiy ta’sirga nisbatan o’rtacha baho
		1	2	3	4	5
Siyosiy faktor
Davlatning qo'llab quvvatlashi	3	5	4	4	1	3	3,4		0,36
Ishlab chiqarishdagi qiyinchiliklar	3	3	3	2	3	3	2,8		0,30
Ekologik normativlar	2	4	3	2	3	5	3,4		0,24
…
Iqtisodiy faktor
Raqobatbardoshligi	3	5	5	5	5	5	5,0		0,54
I/ch dagi narx ta'siri	3	4	4	5	3	4	4,0		0,43
Sotuv va i/ch hajmi pasayishi	2	3	2	3	2	4	2,8		0,20
…
Ijtimoiy madaniy faktor
Xaridorlar sonining o'sishi	2	3	2	3	2	2	2,4		0,17
Turmush tarzining yaxshilanishi	1	2	3	1	2	3	2,2		0,08
Saviyaning oshishi	2	3	4	5	5	4	4,2		0,30
…
Texnologik faktor
O'rnini bosuvchi tovarlar		3	1	3	1	2	2,0		0,14
Raqobatchi korxonalar texnologiyasi	2	4	4	5	4	5	4,4		0,31
i/ch ni kompyuterlashtirish	3	3	4	3	2	4	3,2		0,34
…
Umumiy hisob	29						44,8

- Bu yangi mamlakat, mintaqa yoki bozorga kirishda ongsiz taxminlardan xalos bo'lishga yordam berishi mumkin, chunki bu yangi muhit to'g'risida ob'ektiv tasavvurni rivojlantirishga yordam beradi.

Siyosiy faktor		Iqtisodiy faktor
Faktor	hajm	Faktor	Hajm
Davlatning qo'llab quvvatlashi	0,36