Mavzu: Kon mashina detallari va mustahkamligi va aniqligiga qo’yiladigan talablar. Reja

Aniqlik tug’risida tushuncha.

Mashina va mexanizmlarni loyihalashda kinematik, mustahkamlik, bikirlik, yemirilishga chidamlik hisoblari bilan bir qatorda aniqlik hisoblari ham bajariladi.
Aniqlik - bu har qanday mashina va asbobning asosiy kursatkichlaridan biri. Absolyut aniq detalni tayyorlash mumkin emas, chunki uni tayyorlash jarayonida turli xatoliklar tuђiladi. SHuning uchun ham mexanik ishlov berishda turli aniqliklarga erishiladi.
Mexanik ishlov berish natijasida hosil bulgan detalning aniqligi qator omillarga boђliq buladi va quyidagilar bilan ifodalanadi:
a) detalning yoki uning alohida konstruktiv elementlarining tuђri geometrik shakldan oђishi;
b) detalninng haqiqiy o’lchamlarini uning nominal o’lchamlaridan oђishi;
v) detalning yuzalarini, o’qlarini o’zaro aniq joylashishdan oђishi (masalan: uzaro paralellikdan oђish, uzaro perpendikulyarlikdan oђish va shu kabilar).
Mexanik ishlov berishning tannarxi va mehnat sarfi talab etilayotgan detal aniqligiga boђliq buladi. Detalning aniqligi qacha yo’qori bulsa uning tannarxi ham shuncha yo’qori buladi.
Detallarning xizmat vazifasiga qarab 19 ta aniqlik kvaliteti belgilangan bo’lib IT 01 dan IT 17 gacha. Aniqlik kvalitetining tartib raqami ortishi bilan uning quyim maydoni ortib boradi. IT 01,0,1 kvalitet aniqlik tekis paralel yakuniy o’lchov vositalari uchun IT 2,3,4 chegaraviy kalibrlar va alohida aniqlikka ega bulgan mahsulotlar uchun, IT 5 dan IT 12 gacha yiђish jarayonidaboshqa detal yuzasi bilan tutashuvchi detallar o’lchamlari uchun va nihoyat IT 13 dan IT 17 gacha esa past aniqlikdagi o’lchamlar uchun.
Yalpi va kup seriyali ishlab chiqarish sharoitida detallarning aniqligi asosan dastgohlarni kerakli o’lchamga sozlash natijasida erishiladi. Kichik seriyali va donali ishlb chiqarish sharoitida esa qushimcha yakunlovchi operatsiyalar qullash hamda yo’qori malakali ishchi kuchidan foydalanish hisobiga ta’minlanadi.
Ishlab chiqarish sharoitida detalning aniqligi qator omillarga boђliq bulganligi uchun ularning olib bulishi mumkin bulgan aniqlik bo’yicha emas, balki iqtisodiy aniqlik bo’yicha tayyorlanadi.