Mavzu: ko`nikma va malakani shakllantirish ta’lim jarayoni sifatida

Mavzuning dolzarbligiBu uslublar dars o'tishni dialog tarzida amalga oshirishga, ayniqsa, talabalarni darsga faol qatnashishlarini ta ’minlashga qaratilgan. Bu borada iqtisodiy fanlarni o'qitish metodikasi fani o'ziga xos o'rin tutadi va talabalarning iqtisodiy fanlarni chuqur o'rganishlariga yordam beradi. Iqtisodiyot sir-asrorlarini chuqur o'rganish, aw alo, iqtisodiyot nazariyasi fanini, qolaversa, boshqa iqtisodiy fanlarni ham , chuqur bilishni talab etadi. Toshkent Moliya institutida o'qitiladigan «Bank ishi», «Soliq va soliqqa tortish», «Moliya», «Buxgalteriya hisobi», «Moliyaviy va boshqaruv tahlili», «Audit» va boshqa fanlarni yaxshi bilish orqali talabalar kasb-hunar kollejlari, akademik litsey va o 'rta maktab, qolaversa, 4 magistraturani bitirgach, oliy o ‘quv yurtlarida ham dars bera oladilar. M a’lumki, iqtisodiy fanlar, bir tom ondan, um um iy jihatlarga ega bo‘lsa, ikkinchi tom ondan esa ularning o'ziga xos xususiyatlari mavjud. Shubhasiz, bu iqtisodiy fanlarni o'qitish metodikasida ham o ‘z aksini topadi. Dars o ‘tish m etodlarini tanlashda o'rganilayotgan maxsus iqtisodiy fanlarning xususiyatidan kelib chiqish zarur. M uallif mazkur darslikda iqtisodiy fanlarni o'qitish metodining o'ziga xos xususiyatlari, asosiy interaktiv m etodlarni yoritib berishga harakat qilgan. Hozirgi paytda keng qo'llanilayotgan m etodlar, iqtisodiy fanlarni o'qitishdagi ilg'or mam lakatlarda to'plangan tajribalar ham hisobga olingan. M azkur darslik shu sohadagi dastlabki qadam bo'lib, uning tuzilishi va m azm uni to'g'risida bildirilgan fikr va m ulohazalar kelajakda uni yanada takomillashtirishga yordam beradi, deb o'ylaymiz.
Bilim, ko'nikmalar, farq nima?
Koʻnikma — insonning ilgarigi tajribalari asosida muayyan faoliyat yoki harakatni amalga oshirish qobiliyati. K.lar amaliy faoliyatga, bilimlarni amalda qoʻllay bilishga oid faoliyatning tarkibiy qismidir. K. faoliyatning maqsadi va sharoitlariga mutanosib ravishda harakatni muvaffaqiyatli bajarish usullaridir. U hamisha bilimlarga asoslanadi, mahorat (malaka)ning negizi hisoblanadi. K. mazmunan amaliy (jismoniy) va aqliy, shaklan oddiy va murakkab turlarga ajratiladi. Amaliy K.lar mehnat faoliyatini amalga oshirishga, aqliy K.lar bilim olishga, uni oʻzlashtirishga yoʻnaltirilgan boʻladi. K.larni bilim bilan adashtirmaslik lozim, chunki bilimlar voqelik toʻgʻri aks ettirilgan hukm (mulohaza)larda ifodalanadi. K.lar esa koʻproq aqliy va jismoniy harakatlarda mujassamlashadi.
Bilim — kishilarning tabiat jamiyat hodisalari haqida hosil qilgan voqelik maʼlumotlar; voqelikning inson tafakkurida aks etishi. Kundalik tasavvurimizda nimaning nima ekanligiga ishonsak va bu ishonchimiz biz odatlangan voqea va hodisalarga (qoidalarga) zid kelmasa bunday ishonch. hisoblanadi. Voqelik haqidagi bilgan maʼlumotlarimiz BILIM darajasiga koʻtarilishi uchun quyidagi shartlarni qanoatlantirishi lozim: birinchidan, bu maʼlumotlarning voqelikka mutanosibligi; ikkinchidan, yetarli darajada ishonarli boʻlishi; uchinchidan, bu maʼlumotlar dalillar bilan asoslangan boʻlishi lozim. Uchala shart birgalikda mavjud maʼlumotlarni BILIM darajasiga olib chiqadi. Inson ijtimoiy taraqqiyot jarayonida bilmasliqdan bilishga, mavhum BILIMlardan mukammal va aniq BILIMlar hosil qilish tomon boradi. Kishining moddiy dunyo toʻgʻrisidagi BILIMi nisbiydir, u doimo rivojlanib boradi. BILIM kundalik tajriba, kuzatish orqali toʻplanadi. BILIMlarni tadqiqetuvchi taʼlimot — epistemologiyada perseptiv (hissiy), hayotiy — kundalik (sogʻlom akl) va ilmiy BILIM shakllari ajratib koʻrsatiladi. Ilmiy adabiyotlarda BILIMlarning ilmiy va ilmdan tashqari shakllari ham farq qilinadi. Ilmdan tashqari BILIMlarga madaniyat, adabiyot, sanʼat, mifologiya, din va shahrik. sohalarga oid BILIMlar kiradi. Odatdagi fan sohalarida tadqiq etiladigan BILIMlar ekzoterik (koʻzga tashlanuvchan) BILIMlar deb atalsa, astrologiya, va shahrik. sohalarga oid BILIMlar ezoterik (pinhoniy) BILIMlar deyiladi. Ekzoterik BILIMlar ilm-fan qoidalariga zid kelmaydigan boʻlsa, ezoterik
Har qanday o'quv jarayoni oxir-oqibat mahorat, mahorat yoki bilimlarga aylanadigan ba'zi ma'lumotlarni o'zlashtirishga qaratilgan. Kirish eng murakkab tushuncha bo'lib, ma'lum bir vazifani bajarish uchun bilim va ko'nikmalarni birgalikda qo'llashni ko'rsatadi. Majlorning vaqt o'tishi bilan ko'nikmalar ham sotib olinadi va amalda ishlab chiqarilgan ko'nikmalar bilan nazariy bilimlardan foydalanishni anglatadi. Shunday qilib, agar siz biron bir ko'nikma darajasiga ma'lum bir harakatni ishlab chiqsangiz, harakatni mexanik ravishda bajarishi mumkin va shu bilan birga yangi bilimlarni olish va ko'nikma va ko'nikmalarga aylantirilishi mumkin.
Ushbu to'rtta tushunchalar bir-biri bilan qanday bog'liq: bilim, ko'nikmalar, ko'nikmalar va odatlar? Shunday qilib, amalda o'tkir ko'nikmalarga ko'nikmalari (kompilyatsiya qilingan) ko'nikmalarga aylana boshladi. Qandaydir ma'noda, bilim ham mahorat, shuningdek ko'nikmalar. Faqatgina ushbu ko'nikmalar va ko'nikmalar insonning og'zaki va umuman aqliy faoliyatiga tegadi. Bilim, ko'nikmalar va ko'nikmalarning barchasi maqsadli faoliyat, maqsadli harakatlar, voqelikni konstruktiv tushunishning namoyon qilishi.