Mavzu: Konsentirlangan nitrat kislota ishlab chiqarish

II.3. Nitrat kislotaning fizik va kimyoviy xossalari


Fizik xossalari ;rangsiz; o‘tkir hidli; suyuqlik; zichligi 1,5 g/сm3; - 41 °C da kristallanadi; suvda yaxshi eriydi.
Hidlamaslik! Tatib ko’rmaslik! Ko’zga tushishiga yo’l qo’ymaslik! Teriga tushishiga yo’l qo’ymaslik! To’kib qo’ymaslik! Kislota bilan ishlaganda amal qilinadigan qoidalar Terini, matoni, qog’ozni, yog’ochni yemiradi Shilliq qavatning kuyishiga olib keladi
Kimyoviy xossalari Nitrat kislota bir negizli kuchli kislotadir. Suyultirilgan eritmalarda to‘liq dissotsiatsiyalangan bo‘ladi:
HNO₃= H⁺ + NO₃ ^-
Nitrat kislota beqaror. Yorug‘lik va issiqlik ta’sirida parchalanib turadi. « Tulki dumi »deb ataluvchi gaz hosil bo’ladi.
4HNO ₃= 4NO₂ + O₂ + 2H₂O
Nitrat kislota ham boshqa kislotalar kabi kislotalarga xos bo‘lgan umumiy reaksiyalarni beradi:
CuO + 2HNO₃ = Cu(NO₃)₂ + H₂O Fe(OH)₃ + 3HNO₃ = Fe(NO₃)₃ + 3H₂O Na₂CO₃ + 2HNO₃ = 2NaNO₃ + H₂O + CO₂
Nitrat kislotaning metallarga ta’siri boshqa kislotalardan farq qiladi. Kislotaning konsentratsiyasi va metallning faolligiga qarab nitrat kislota quyidagicha qaytariladi:
+4 +3 +1 0 -3 HNO₃ NO₂; HNO₂; N₂O; N₂; NH₃
Nitrat kislota metallar bilan kislotaning konsentratsiyasi va haroratga ko‘ra turlicha reaksiyaga kirishadi:
Cu + 4HNO₃ = Cu(NO₃)₂ + 2NO₂ + 2H₂O (kons.)
Pb + 4HNO₃ = Pb(NO₃)₂ + 2NO2 + 2H₂O (kons.)
3Cu + 8HNO₃ = 3Cu(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O (suyul.)
4Fe + 10HNO₃ = 4Fe(NO₃)₂ + NH₄NO₃ + 3H₂O (juda suyl.)
1 mol nitrat kislota bilan 3 mol xlorid kislota aralashmasi « zar suvi » deyiladi. Zar suvi juda kuchli oksidlovchi, u hatto juda passiv metallar - oltin va platinani ham erita oladi:
Au + HNO₃ + 3HCl = AuCl₃ + NO + 2H₂O
3Pt + 4HNO₃ + 12HCl = 3PtCl₄ + 4NO + 8H₂O