Mavzu: Konstruksiyalash haqida umumiy ma’lumot va mashina yaratish tartibi

2.1-jadval
Mahalliy qarshiliklar koeffitsientlarining qiymatlari

№	Mahalliy qarshilik turi	Qarshilik koeffitsienti qiymati
1	Dy=50 mm jo`mrak, to`liq ochiq holati uchun	4,6
2	dy=400 mm jo`mrak, to`lik ochiq holati uchun	7,6
3	Zadvijka	0,5...1,0
4	Jo’mrak	0,6...2,0
5	R=d bo`lgan tirsak, a=90o	0,3
6	R=4d bo`lgan tirsak, a=90o	1,0
7	Quvurlarga kirish	0,2...0,5
8	Quvurlardan chiqish	1,0
9	Probkali kran, to`la ochiq bo`lsa (gradus) agar 20£ a £50	0,05 2,0...9.5
10	U- shaklidagi quvurda 180 gradusga burilish	0,5

Suyuqlik yoki gaz muhitini texnologik quvurlar sistemasi bo`ylab haydash paytidagi gidravlik qarshiliklarni yengish uchun sarflanadigan zaruriy quvvat N (kVt) qiymati quyidagi tenglamalar bo`yicha hisoblanadi:
N=V·P(1000) (2.90)
yoki
N=G·P(1000··) (2.91)
bu yerda: V - suyuqlikning hajmiy sarfi, m²/sek; G - suyuqlikning massaviy sarfi, kg/sek; h - nasosning FIK.
9-amaliy mashg‘ulot
Mavzu: Sirpanish podshipniklarining issiqlik hisobi
Vaqt birligi ichida podshipnikdan ajralib chiqadigan energiya miqdori (Vt),
R=p×u×f (3.47)
bu yerda: R - podshipnikdagi yuklanish, N; u - chiziqli tezlik, m/sek;
F - ishqalanish koeffitsienti.
Podshipnikdan vaqt birligi ichida olib chiqib ketilayotgan issiqlik miqdori,
R¢=Q×r×c(t_chiqish - t_kirish)=Q×r×c×Dt (3.48)
bu yerda: Q - podshipnikdan vaqt birligi ichida oqib chiqayotgan moy hajmi, m³/sek; r - moyning zichligi, kg/m³; s - moyning solishtirma issiqlik sig`imi, J/kg; Dt=t<sub>chiqish</sub> - t<sub>kirish</sub> - podshipnikdagi moy temperaturaining ko`tarilishi, °C.
Hosil bo`layotgan va olib chiqib ketilayotgan issiqlik miqdorlari teng R¢= R deb hisoblab quyidagini keltirib chiqaramiz
p×u×f=Q×r×c×Dt, (3.49)
bu yerdan
(3.50)
podshipnikdan chiqishda moyning temperaturasi
t<sub>chiqish</sub>= t<sub>kirish</sub> + Dt. (3.51)
podshipnikdagi moyning o`rtacha temperaturasi
t<sub>o`r</sub>=0,5(t<sub>chiqish</sub> + t<sub>kirish</sub>)=t<sub>kirish</sub> + 0,5Dt. (3.52)
Temperaturalar farqi formulasiga p=k d va u=pdn qiymatlarini qo`yib quyidagiga ega bo`lamiz
, (3.53)
bu yerda: d va - podshipnikning diametri va uzunligi, m; - solishtirma yuklanish, pa; n - aylanishlar soni, ayl/sek.
Mineral moylarning 20…100°С diapazonda r=(0,85…0,95)10<sup>3</sup> kg/m<sup>3</sup> oralig`ida tebranadi, solishtirma issiqlik sig`imi (1,8…2,3)10<sup>3</sup> J/(kg°С). r=0,93×10<sup>3</sup> kg/m<sup>3</sup> va s=2,1×10<sup>3</sup> J/(kg×°С) qiymatlarni yuqoridagi formulaga qo`yib, ega bo`lamiz
. (3.54)
podshipnikdan oqib chiqayotgan moyning hajmi Fogel tenglamasi bo`yicha
, (3.55)
bu yerda: y - nisbiy tirqish; r - moy berish bosimi, pa.
Temperaturalar farqi formulasiga ning ifodasini qo`yamiz
. (3.56)
Moyning nisbiy minimal qatlami x=0,3 bo`lgan maqbul qiymat uchun
; (3.57)
. (3.58)
Bu ifodalarni yana o`sha formulaga qo`yib ega bo`lamiz
. (3.59)
k ning qiymatini ko`rinishda qo`yib, quyidagini olamiz
. (3.60)
Bu ifodadan ko`rinib turibdiki, belgilangan yuklanishda podshipnikdagi temperatura ortishi diametrning kvadratiga teskari proportsional va a faktorga esa to`g`ri proportsional:
. (3.61)
podshipnikni maqbul x=0,3 qiymatda loyihalash hisoblari uchun R va n larni bilish kerak hamda d, , bosim r va kirish temperaturasini t_kirish berish kerak.
R¢ ning tenglamasidan podshipnikdagi moy temperaturaning ortishini, t_{o`r</sub> moy qatlamining o`rtacha temperaturani aniqlanadi, undan so`ng qovushqoqlik-temperatura egri chizig`idan moyning ishchi qovushqoqligi h topiladi va rejim xarakteristikasi l hisoblanadi.
Keyingi hisob-kitoblar yoritilgan metodika bo`yicha olib boriladi, y ning qiymati formula bo`yicha hisoblanadi. Keyin moy qatlamining minimal qalinligi formula bo`yicha aniqlanadi, l<sub>cheg</sub> ning qiymati grafikdan topiladi va ishonchlilik koeffitsienti .
Quyidagilar berilgan bo`lsin: R=40 kN; n=2000 ayl/min; d=80 mm; . Uzatilayotgan moyning temperaturai t_kirish=60°С, uzatish bosimi r=0,4 MPa. AK-15 moyi.
Solishtirma yuklanish
MPa. (3.61)
podshipnikdagi temperaturaning ortishi
°С. (3.62)
Temperaturaning o`rtacha temperaturasi
t<sub>o`r=}60 + 18=78°С.

3.4-rasm. Moylarning qovushqoqlik-temperatura xarakteristikalari:

1 - aviatsion MK-22; 2 - aviatsion MS-20; 3 - avtotraktor AK-15; 4 - aviatsion I S-14; 5 - industrial I-40A; 6 - industrial I-ZOA; 7 - industrial I-20A; 8 - industri­al I-12A; 9 - vereten

Yuqorida keltirilgan grafikka asosan bu temperaturada moyning qovushqoqligi h=35×10^-3 pa×dak. Rejim xarakteristikasi

. (3.63)
Maqbul nisbiy tirqish
. (3.64)
Moy qatlamining minimal qalinligi
mkm. (3.65)

3.5-rasm. Podshipniklarni hisoblash uchun nomogramma ( )

Yuqoridagi grafik bo`yicha (h<sub>cheg</sub>=5 mkm uchun) rejimning chegaraviy xarakteristikasi l=2,7×10<sup>-8</sup>.
Ishonchlilik koeffitsienti
. (3.66)
Ishqalanish koeffitsienti
. (3.67)
Ishqalanishga sarf bo`lgan quvvat
kVt. (3.68)