Mavzu: korxona xarajatlari turlari

MC

AC





3-Chizma

2-Chizma

Tadbirkorni faqat xarajatlarni minimallashtirish emas, foydani maksimallashtirish masalasi ham tashvishga soladi. Kam xarajat qilib turli miqdorda mahsulot ishlab chiqarish mumkin bo`lgani uchun, qancha mahsulot ishlab chiqarilsa maksimal darajada foyda olish ta’minlanadi? Ishlab chiqarish omillari qanday tarkibda birlashuvi maksimal foyda olishni ta’minlash imkonini beradi? Tadbirkor hisob-kitob qilishi kerak. Bu me’yoriy xarajatlar yordamida topiladi. Cheklangan resurslar doirasida ishlab chiqarish imkoni cheklangan. Shunga bog’liq ravishda me’yoriy xarajatlar degan tushuncha bor. Me’yoriy xarajatlar MC qo`shimcha ishlab chiqarilgan mahsulot uchun sarflangan xarajatlardir. Uni quyidagicha hisoblanadi:

MC=TCn - TC(n-1)) (3-chizma)
Korxona iqtisodiyotida bulardan tashqari AFC (o`rtacha doimiy xarajatlar , ATC (o`rtacha umumiy xarajatlar) , AVC (o`rtacha o`zgaruvchi xarajatlar) , AMC(o`rtacha me’yoriy xarajatlar) , …

2. Ishlab chiqarish xarajatlariga ta’sir etuvchi omillar

Ishlab chiqarish xarajatlarini kaymatirish chuqur tanglikka yuklikni cheklab utishga intilishga, fan va texnikaning ilgor texnologiyaning eng yangi yutuqlarini izlash va joriy etishga undaydi.
Bularning barchasi pirovard natijada keskin raqobatchilik sharoitida ishlab chiqarishning barqarorligiga erishishga inqirozning oldini olishga yo`lidatirilgan. Bu xolat kengroq ko`rilganda, bozorda talab bilan taklif O’rtasida qulay muvozanatning ta’minlanishiga olib keladi. Bizga kapitalistik ishlab chiqarish usulining eng katta nuqsoni illati sifatida targ`ib qilib iqtisodiy munosabatlarni takomillashtirishning qudratli omiliga aylanmoqda.
Bugungi kunda ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirib borish va unga ta’sir etuvchi omillarni tahlil qilib berish juda muhim xisoblanmoqda. Chunki ishlab chiqarishning rivojlanib borishi va yuksalishi xarajatlarni qisqartirib borish, unga ta’sir etuvchi omillari tahlil qilish, aniqlash kabi xususiyatlarga ega hisoblanadi. Bu sohada dunyoning barcha rivojlangan mamlakatlari o`zlarining taraqqiyot darajasiga erishgandir. Ma’lumki, sobik totalitar tuzim davrida barcha ishlab chiqarish markazlashgan, rejalashtirilgan tartibda edi. Shuning uchun ham isrofgarchilik juda kup mikdorda edi. Ishlab chiqarish xarajatlarining ortib ketishi mahsulot sifatining buzilishiga, shuningdek uning “Utmay” kolishiga sabab buldi. Natijada usha davrda mamlakat ishlab chiqarishi inqirozga uchradi. Bu mamlakat uchun fojiali xol edi. CHunki egasiz mulkning kadri bulmaydi, tekin narsani esa samarasi bulmaydi. Bu barchamizga ma’lumdir.
Shuning uchun ham mustaqillikga erishganimizdan keyin, prezidentimizning oqilona fikrlari, ularning tashabbuslari bilan eng asosiy e’tibor shu sohaga karatiladi.