Mavzu Kuchsiz vodorod bog’lanish

Bu bog‘lanishga vodorod bog‘lanish deyiladi. Vodorod atomining bir vaqtda ikkita bog‘lanishda qatnashishi xususiyati XVIII asr oxirida ma’lum bo‘lgan.

Vodorod bog‘lanish tabiatda ko‘p uchraydigan va molekulalar o‘rtasida bo‘ladigan o‘zaro ta’sirning alohida ahamiyatga ega bo‘lgan turidir.

Vodorod bog‘lanish odatda A-H…B ko‘rinishda belgilanadi.

A-H guruh protonni beruvchi – donor, B guruh esa protonni qabul qiluvchi – akseptor deyiladi.

Vodorod bog‘lanishli komplekslarni bog‘lanish enregiyasiga qarab shartli ravishda uch guruhga bo‘lish mumkin:

Kuchsiz vodorod bog‘lanishli komplekslar, energiyasi

2-4 kkal/mol oraliqda bo‘ladi, bunga H, N2, SO va hokazolarni misol qilib keltirish mumkin).

Tipik vodorod bog‘lanishli komplekslar, energiyasi 4-12 kkal/mol oraliqda bo‘ladi, bularga suv, geloidovodorodlar dimeri yoki polimerlar misol bo‘la oladi.

Kuchli vodorod bog‘lanishli komplekslar, energiyasi 1240 kkal/mol oraliqda bo‘ladi, karbon kislotalari, fosfororganik birikmalar va hokazolar bu turdagi bog‘lanishga misol bo‘ladi.

Vodorod bog‘lanish moddaning har qanday agregat holatida mavjud bo‘lib, uning spektral parametrlarining keskin o‘zgarishiga yangi polosalarning hosil bo‘lishiga olib keladi.

Vodorod bog‘lanish energiyasini baholashda H-bog‘lanishning spektral xarakteristikalari bilan energiya o‘rtasidagi korrelyatsion munosabatlardan foydalanish qulay. Tebranish spektrida vodorod bog‘lanishning asosiy belgilari sifatida A-H tebranish polosasining past chastota tomon siljishi, infraqizil yutilish spektrida H-bog‘lanish hosil bo‘lishi natijasida bu polosaning integral intensivligining ortishi va formasining keskin o‘zgarishlari qabul qilingan. V akseptor protonda esa asosan tebranish polosasi qisman past chastota tomonga siljiydi.

• Vodorod bog‘lanish energiyasini baholashda H-bog‘lanishning spektral xarakteristikalari bilan energiya o‘rtasidagi korrelyatsion munosabatlardan foydalanish qulay. Tebranish spektrida vodorod bog‘lanishning asosiy belgilari sifatida A-H tebranish polosasining past chastota tomon siljishi, infraqizil yutilish spektrida H-bog‘lanish hosil bo‘lishi natijasida bu polosaning integral intensivligining ortishi va formasining keskin o‘zgarishlari qabul qilingan. V akseptor protonda esa asosan tebranish polosasi qisman past chastota tomonga siljiydi.
• Shuning uchun AH tebranish polosasida bo‘ladigan o‘zgarishlardan bog‘lanish energiyasini baholashda foydalaniladi. Masalan, XH tebranish polosasining past chastota tomon siljishini energiya ΔH=·Δν bilan bog‘laydi. HF molekulasining argon matritsasida olingan natijalariga ko‘ra vodorod ftorid komplekslarda Q komponentaning siljishi quyidagicha bo‘ladi:
• kompleks HF-N2 = 3881.4 - 3919.7 = - 38.3 sm-1,
• dimer (HF)2 3825.0 - 3919.7 = - 94.7 sm-1,
• kompleks H2O…HF 3554.5 - 3919.7 = - 365.2 sm-1.