Mavzu: Kvant xromodinamikasi va kuchlarning umumlashgan nazariyasi. Kirish

Absolyut qora jism nurlanishining elementar kvant nazariyasi.
Plank formulasi.
1900 yilda, Plank tomonidan klassik fizika doirasida hal etilmagan absolyut qora jismning nurlanishi masalasi yangi g‘oyalar asosida hal etildi.
Plank bu muammo issiqlik nurlanishi muvozanatini hosil qiluvchi mexanizm bilan bog‘langanligini his etgan holda, atom modeliga o‘xshash tasavvurga asoslanib, nurlanish bilan o‘zaro ta’sirlashuvchi, muvozanat holat atrofida tebranuvchi elektronlarga o‘xshash ossillyatorlarni kiritadi.
Plankning bu tasavvuri atom tuzilishiga mos kelmaydi, lekin bu natijani o‘zgartirmaydi. Kirxgof qonunlariga asosan, muvozanatli nurlanish taqsimoti ossillyatorlar bilan nurlanish muvozanatda joylashgan holda olinganligidan, atomlarning tuzilishiga bog‘liq bo‘lmaydi.
Plank nurlanishning spektral zichligi formulasini nazariy asoslash maqsadida, ossillyatorlar energiyasining diskret qiymatlar qabul qilishi to‘g‘risidagi, klassik fizika tasavvurlariga mutloqa zid bo‘lgan, gipotezani kiritadi.
Ossillyatorlar bir holatdan ikkinchi holatga o‘tganda yutiladigan yoki chiqariladigan nurlanish energiyasi kvantlangan, ya’ni chekli aniq qiymatlarni qabul qiladi.
Sistema Τ temperaturaga ega bo‘lgan holda, energetik spektrning diskretligiga asoslanib, energiyaning o‘rtacha qiymati -ni hisoblashda, ossillyatorlar sonining energiya bo‘yicha taqsimoti Bolsman taqsimotini qanoatlantiradi deb qabul qiladi.
Bolsman taqsimotiga asosan ossillyatorning Ε_n energiyali holatda bo‘lish ehtimolligi

formula bilan ifodalanadi, o‘rtacha energiya esa quyidagicha hisoblanadi

Garmonik ossillyatorning energetik spektri ekvidistantlik hossasiga egaligidan, ossillyatorning n − holat (sath) energiyasi miqdori eng kichik energetik holatdagi ossillyatorning energiyasiga butun karrali bo‘ladi.

(1.2.2.) formulaning mahrajidagi ifoda mahraji bo‘lgan
cheksiz kamayuvchi geometrik progressiyaning yig‘indisi S_α ni ifodalaydi.