Mavzu. Lipidlar almashinuvi. Uog’larni to’qimalarda parchalanishi. Glisirining oksidlanishi

 

 

 

 

Odam qoni lipoproteidlari 

tarkibi (%) 

 

 

 

Lipoprot

einlar 

 

Oqsi

llar 

 

Triatsilglits

erinlar 

 

Xoleste

rin 

 

Fosfolip

idlar 

 

Zichligi 

g/ml

 

Efirlar 

 

Erki

n

 

xilomikro

nlar  

ZJPL 

(pre



)  

ZPL (



)  

ZYL (



) 

 

2  

10  

25  

45 

 

85  

50  

7  

5 

 

4  

15  

40  

20 

 

2  

7  

7  

5 

 

7  

18  

21  

25 

 

0,95 

0,95-

1,0 

1,0-

1,06 

1,06-

1,21

 

---

– Qon tomiridagi triglitseridlar almashinuvida 

ishtirok etadi.ZYL miqdori ortishi quyidagi 

holatlarda bo‘ladi: ayollarda yuqori bo‘ladi; 

estrogenlar ta’sirida oshadi; 

jismoniy harakatchanlikda; 

alkogol iste’mol qilinganda. 

ZYL miqdori kamayishi quyidagi holatlarda 

bo‘ladi:erkaklarda past bo‘ladi; 

progesteron ta’sirida; semizlikda; 

uglevodlar ko‘p miqdorda bo‘lgan taomlar 

iste’mol qilganda; qandli diabetda; chekish 

natijasida.  

 

---

• Yog‘ kislotalarining oksidlanishi 

Yog‘kislotalarining β-oksidlanishi to‘g‘risidagi nazariya 1904-

yilda 

F.Knoop tomonidan yaratildi. Yog‘kislotalari mitoxondriyada 

oksidlanadi. Bu jarayon yog‘kislotasi molekulasidagi β 

uglerod atomi oldidagi bog‘ning uzilishi va undan ikki 

uglerodli fragmentning atsetilKoA holida ajralib chiqishi bilan 

namoyon bo‘lgani uchun β-oksidlanish nomini olgan.  

---

• Yog‘kislotasi sitoplazmadan mitoxondriyaga karnitin 

vositasida tashib o‘tiladi. Dastlab yog‘kislotasi koenzim-A 

ishtirokida ATF energiyasi evaziga faollashib atsil-KoAga 

aylanadi. Karnitin atsil-KoA bilan hosil qilgan kompleksi 

mitoxondriya ichiga oson o‘tadi va u yerda 

yana atsil-KoA hamda karnitinga parchalanadi. Atsil-KoA 

mitoxondriyada dastlab atsil-KoA degidrogenaza (kofermenti 

FAD) ta’sirida oksidlanib yenoil-KoA hosil bo‘ladi; yenoil-

KoA-gidrataza ta’sirida yenoil-KoA suv bilan birikib β-

oksiatsil-KoA hosil qiladi. Uning β-oksiatsil-KoA 

degidrogenaza (kofermenti NAD) ta’sirida degidrogenlanishi 

natijasida β-ketoatsil-KoA hosil bo‘ladi. Tiolaza ta’sirida β-

ketoatsil-KoA atsil-KoA va atsetil-KoAga parchalanadi. Hosil 

bo‘lgan atsil-KoA dastlabki atsil KoAdan ikkita uglerodi 

kamligi bilan farq qiladi va u yana qaytadan bir necha marta β-

oksidlanishi orqali atsetil-KoAga parchalanadi:  

 

 

 

---

• Tarkibida n-ta atom uglerod tutuvchi yog‘ kislota (n1) marta β- 

oksidlanib n-ta atsetil-KoA hosil bo‘ladi. β-oksidlanishning 

har bir siklida hosil bo‘lgan FADH2 va NADH2 hisobiga 5 

molekula ATF sintezlanadi. Ana shu asosda har bir molekula 

yog‘ kislotaning β- oksidlanishi jarayonida hosil bo‘ladigan 

ATF sonini hisoblash mumkin. 

Masalan, palmitat kislota 7 marta β-oksidlanishi natijasida 

5x7=35 ta 

ATF va 8 molekula atsetil-KoA hosil bo‘ladi. Ularning Krebs 

halqasida to‘liq parchalanishidan 8x12=96 ATF sintezlanadi. 

Shunday qilib, bir 

molekula palmitat kislota to‘liq parchalanganda 35+96=131 

molekula ATF sintezlanadi. Yog‘ kislota faollanishi uchun 

sarflangan 1 mol ATF hisobga olinsa, organizm uchun 130 

molekula ATF hosil bo‘ladi  

 

 

---

 

---