Mavzu: lok-bo‘yoq materiallar o`qituvchi: t f. n., dots. Xabibullayev Sh. A

5.Pigmentlar va to‘ldirgichlar
Pigmentlar bo‘yoq tarkiblariga rang berish, fizik-mexanik xossalarini yaxshilash, atmosfera va korroziya muhitiga bardoshliligini oshirish maqsadida qo‘shiladi. Pigmentlar suvda, moyda va boshqa erituvchilarda erimaydigan quruq kukun holdagi dispers sistemalardir. Ular bo‘yoq tarkiblarga rang berishdan tashqari kukun to‘ldirgich vazifasini ham o‘taydi.
Pigmentlar kelib chiqishiga ko‘ra mineral va organik, olinishiga nisbatan tabiiy va sun’iy klasslarga bo‘linadi (2-jadval).
Tabiiy mineral pigmentlar tabiiy tog‘ jinslarini, tuzlarni kukun holatgacha maydalab, elab olinadi.
Sun’iy mineral pigmentlar mineral xom ashyoga termik ishlov berib tayyorlanadi (kuydirilgan oxra, umbra) yoki metall oksidlari asosida olinadi (ruxli belila, titanli belila va boshq).
Belila, ya’ni oq pigmentlar tayyorlash sun’iy pigmentlar ichida kamyobi hisoblanadi.
2-jadval
Pigmentlarning hosil bo‘lish tabiatiga ko‘ra klassifikatsiyasi

P i g m ye n t l a r
Mineralli		Oganik	Metall kukunli
Tabiiy	Sun’iy
Bo‘r Ohak Kaolin Oxra Mumiya Umbra Temirli surik Marganes perikisi Grafit	Ruxli belila Titanli belila Qo‘rg‘oshinli belila Quruq litopon Ruxli kron Kuydirilgan umbra Saja Ruxli bargrang xrom oksidi Lazur	Sariq pigment Och qizil pigment Qizil pigment Havo rang pigment Tabiiy kinovar	Aluminiy pudrasi (upasi) Rux changi Oltin rangli bronza

Hozirgi kunda oq pigmentlar ichida titan dioksidi belilasi o‘zining zararsizligi va xususiyatlarining noyobligi bilan ajralib turadi. Litopon va ruxli belila bo‘yoq tarkiblari tayyorlashda keng miqyosda ishlatiladi.
Pigmentlar odatdagi kukun xolatidan tashqari konsentratsiyalangan pasta, emulsiya, mikrokapsula ko‘rinishida olinishi mumkin.
Qo‘rg‘oshinli belila asosida tayyorlangan bo‘yoq tarkiblarni turar joy, ma’muriy, maishiy binolarda ishlatish maqsadga muvofiq emas. Ammo uning yuqori sifatliligi korroziya muhitiga bardoshli bo‘yoqlar tayyorlash va insonlar bilan bevosita kontaktda bo‘lmagan joylarda ishlatishni taqozo etadi.
Pigmentlarning dispersligi, yopuvchanligi, ranglash kuchi, nurga chidamliligi, moy sig‘imi, atmosfera va ishqor muhitiga bardoshliligi ularning asosiy xossalarini va ishlatilish sohalarini belgilaydi.