Mavzu. Marketing tadqiqotlari va axborotlar tizimi

Marketing axborotlarini toʻplash uslublari 
Kabinet tadqiqotlari 
Kombinatsiyalashgan 
tadqiqotlar 
Maqsadli axborot 
tahlili 
Kontent tahlil 
Dala tadqiqotlari 
So’rov
Kuzatuv
Eksperiment
Hujjatlarni klassik 
tahlili 

---

mustahkam aloqa va qayta aloqa o‘rnatish imkoni bir muncha yuqori bo‘ladi, bu xususiyat 
esa kuzatishda «yanglishishlar» ehtimolini kamaytirishag sabab bo‘ladi. 
To‘rtinchidan, majmua miqyosida kuzatish o‘tkazish ko‘plab xodimlarni jalb qilish 
va xarajatlarning ortib borishiga olib kelsa, tanlama kuzatishda tadqiqot nisbatan arzon 
tashkil etiladi. 
Lekin tanlama kuzatishni amalga oshirish dastavval muayyan qoidalarga va ketma-
ketlikka amal qilishni talab etadi. Bu birinchi navbatda kuzatish uchun aniqlanadigan 
tanlovning miqdoriy va sifat jihatdan vaqilligi bilan bog‘liq.
Marketing tadqiqotlarida eksperiment uslubi ham ko‘p qo‘llaniladi. Xususan, u 
tadqiqotda bir necha taqqoslanadigan holatlarni (guruhlarni) yaratishga va o‘zgaruvchi 
ko‘rsatkichlar ta’sirini aniqlashga asoslanadi. Misol uchun, shahar ayollarining ayrimlari 
o‘z odatlariga ko‘ra soch quritish va soch turkumlash qurilmalaridan alohida hollarda 
foydalaniladilar. Savdo firmasi elektr asboblari ishlab chiqaruvchi firma ko‘magida 
umumlashgan tarzda ishlab chiqarilgan soch quritish va soch turkumlash qurilmasini sotish 
va bunda xaridorning munosabatini o‘rganmoqchi. 
Marketing tadqiqotlarida so‘roq uslubi tavsiflovchi yo‘nalishdagi izlanishlarda 
ko‘proq qo‘llaniladi. Jumladan,mijozlar va xaridorlarning qat’iyati, qiziqishlari, 
ishtiyoqlaridagi o‘zgarishlar, mamnunligi va shunga o‘xshash yo‘nalishdagi tadqiqotlar. 
So‘roq uslubi tadqiqotining yo‘nalishiga ko‘ra anketa yoki mexanik qurilmalar vositasida 
amalga oshiriladi. So‘roq uslubining samarali jihati shundan iboratki, u tadqiqotda bir 
necha marotaba qo‘llanilishi, tegishli ob’ekt to‘g‘risida axborotlarni umumlashtirib borish 
imkonini beradi. 
SHaxsiy intervyu so‘roq uslubida keng qo‘llanib, intervyu olib boruvchi tomonidan 
savollarga to‘la javob olish va uni yanada aniqlashtirish imkonini beradi. U yuqori 
mahoratli mutaxassislar ishtirokida, belgilangan savollar ko‘lamida amalga oshiriladi. 
Uning 
natijalari 
magnitafon 
yoki 
videomagnitafonlarga 
yozilishi, 
so‘ngra 
umumlashtirilishi lozim. SHaxsiy intervyu bir necha minut yoki bir necha soat davom etadi 
va shu sababdan respondentlarga suhbatdan so‘ng sovg‘a topshirish maqsadga muvofiq 
hisoblanadi.
Guruh ishtirokidagi intervyu esa bir necha (odatda 4-12 kishidan iborat guruh) 
shaxslar ishtirokida, ular fikrini aniqlash, umumlashtirish, yagona maslakni ta’minlash 
maqsadida uyushtiriladi. Guruh ishtirokidagi intervyu olib boruvchi muloqotga usta, notiq 
va fikrlarni mantiqan umumlashtirishda yuksak qobiliyat sohibi bo‘lishi nazarda tutiladi. 
Bunday suhbat videolentaga yozilishi va keyinchalik to‘g‘ridan-to‘g‘ri rahbariyatga 
taqdim etilishi ham mumkin. Bunda suralayotgan ob’ektning o‘zi, o‘z fikrlarining 
asoslashlari yaqqol ko‘rinib turadi. Masalan, yangi avtomobilning ichki jixozlari, uning 
qulay dizaynda yasalishi bo‘yicha ko‘p yillik xaydovchilar bilan guruhli intervyu 
o‘tkazish. 
Marketing tadqiqotlarida so‘roq uslubi ko‘p jihatdan anketa (surov varaqasi) 
vositasida ko‘p tashkil etiladi. Anketa o‘z ichiga tayinli tizimga solingan, mantiqan 
bog‘langan savollar ko‘lamini olib, asosan 2 shaklda axborotlar to‘plashga xizmat qiladi. 
Birinchi shakl axborot olish davrida respondent javoblarini maxsus mutaxassis og‘zaki 
surab, belgilab, umumlashtirib borishga asoslanadi. Ikkinchi yozma shaklida esa, taqdim 
etilgan anketa savollariga bevosita respondentning o‘zi, guruhlarga ajratilgan muqobil 
javoblarni belgilaydi.