Mavzu: media makon va internet imkoniyatlari

MAVZU: MEDIA MAKON VA INTERNET IMKONIYaTLARI

Reja:

1. 
   Media-makon tushunchasi va uning zamonaviy axborot jamiyatidagi o‘rni.
   
2. 
   Media makondan oqilona foydalanish yo‘llari.
   
3. 
   Ratsional fikrlash media makon davrida falsafiy fikrlashning muhim turi sifatida.
   

Mavzuning qisqacha mazmuni:

Mavzu zamonaviy media makon haqiqatlarida ratsional fikrlashning rolini yoritib beradi. Ma’lumki, ommaviy axborot vositalari va media makonini rivojlantirishni o‘rganishda ko‘plab tushunchalar va yondashuvlar mavjud. Fikrlashning ratsionalligi media makonni tushunish va undan oqilona foydalanishga yondashuv sifatida qaraladi.

Asosiy so‘zlar va tushunchalar:

Media maydoni; ratsional fikrlash; ommaviy axborot vositalari; media haqiqati; media falsafasi, ommaviy axborot vositalari, ijtimoiy tarmoqlar, media makon yekologiyasi

Mavzu bo‘yicha mustaqil ishlash uchun mavzular:

1. 
   Mediya makonidan foydalanishda aqlli fikrlashni o‘rganishga zamonaviy yondashuv
   
2. 
   Haqiqatni idrok yetishda ratsional fikrlashning roli
   
3. 
   Media falsafasining afzalliklari media makonini o‘rganishga yondashuv sifatida
   
4. 
   Globallashuv davrida media makonning ta’sir va xavfsizlik choralari
   
5. 
   Jamiyat va media makon o‘rtasidagi munosabatlardagi muvozanatdan kelib chiqadigan jamiyatga tahdidlar
   

Ko‘pgina media tadqiqotchilarining "media makon" tushunchasiga bo‘lgan qiziqishini uchta holat tushuntiradi. Birinchidan, "media makon" atamasi (jurnalistika nazariyasi, PR, kommunikatsiya fanlari, siyosatshunoslik va boshqalar) bilan bog‘liq bo‘lgan fanlarning normativ-huquqiy ta’riflari va ta’riflari bilan assotsiativ ravishda bog‘liq yemas. Ikkinchidan, "media makon", "ommaviy axbarot vositalari" (OAV) tushunchasidan farqli o‘laroq, fazoviy zonalarni, kondensatsiya va kam uchraydigan joylarni aniqlashga, media aloqaning o‘ziga xos topografiyasini yaratishga imkon beradi. Uchinchidan, "media makon" tushunchasi uni jamiyat o‘ziga xos xususiyatlarini aks yettirgan holda o‘zini o‘zi rivojlanayotgan tizim sifatida ko‘rib chiqish zarurligini ko‘rsatadi.

Ushbu tushunchaning semantik tarkibi qandaydir tarzda "ommaviy axborot vositalari" va "makon" toifalari tomonidan ishlab chiqarilgan ma’nolar bilan bog‘liq. "Ommaviy axborot vositalari" tushunchasiga kelsak, uning ma’nosi yaqinda ozmi-ko‘pmi aniqlandi. Bu nafaqat ommaviy axborot vositalari (matbuot, televidenie, radio, internet-ommaviy axborot vositalari), balki foydalanuvchi "yangi ommaviy axborot vositalari" (bloglar, ijtimoiy tarmoqlar, saytlar va portallar), shuningdek, axborotni ishlab chiqarish, uzatish, idrok yetish va iste’mol qilishning barcha texnik vositalari (smartfonlar, noutbuklar va boshqalar). Ikkinchisining "shaxslararo aloqa" vositasi maqomi "ommaviy" va "shaxsiy" ommaviy axborot vositalarining texnik yaqinlashuvi tufayli pasayib bormoqda. Vaziyat "kosmik" tushunchasi bilan murakkabroq. Bugungi kunda ikkita raqobatlashadigan yondashuv mavjud. Ulardan biri qadimgi atomistlardan - Demokrit, Yepikur, Lukresiydan kelib chiqqan bo‘lib, ular bo‘shliq tushunchasini kiritgan va uni bir hil (hamma nuqtalarda bir xil) va cheksiz deb hisoblashgan. Zamonaviy davrda, dinamikaning asoslarini rivojlanishi bilan bog‘liq holda, ushbu konsepsiya I. Nyuton tomonidan ishlab chiqilgan. Nyutonning fikriga ko‘ra, kosmik bo‘shliq "jismlar idishi", mutlaqo harakatsiz, uzluksiz, bir xil va izotrop, o‘tkazuvchan moddaga ta’sir qilmaydi va uning ta’siriga bo‘ysunmaydi, cheksizdir; u uchta o‘lchamga yega. Yoki, boshqacha qilib aytganda, kosmik jarayonlar va
harakatlar sodir bo‘ladigan "qaerda" tushunchasini anglab yetish. Gumanitar fanlarning aksariyati ayniqsa, keksa avlod - Nyutonga ko‘ra fizikani o‘rgatganligi sababli, gumanitar tadqiqotlar, jurnalistika va kundalik hayotda aynan shu yondashuvni topish mumkin, unga ko‘ra kosmik - bu hissiyotning turli xil ob’ektlari bilan to‘ldirilgan bo‘sh hudud. Shuning uchun, ko‘pincha "makon" haqida gapirganda, ular biron bir narsa joylashgan joyni (masalan, ma’lumot), biror narsa sodir bo‘lishini (masalan, aloqa) yoki ba’zi sub’ektlar harakat qiladigan sahnani (madaniy makon - bu harakat joyi) anglatadi. Yaniy ruhiy kuchlar makoni boshqa dunyo, abadiy dunyo. Ba’zida "kosmik" tushunchasi birovning mulkiga murojaat qilish uchun ishlatiladi: "Ukraina makoni". Kosmosning yana bir tushunchasi Aristotelga borib taqaladi va Dekart va G. Leybnis tomonidan ishlab chiqilgan. Ushbu konsepsiyaning o‘ziga xos xususiyati shundaki, u kosmosni materiya bilan birga va undan mustaqil ravishda mavjud bo‘lgan mustaqil mavjudot sifatida rad yetadi. Leybnisning fikriga ko‘ra kosmik bu bir-biridan tashqarida mavjud bo‘lgan ko‘plab jismlarning o‘zaro joylashish tartibi. Fazo - bu faqat ko‘plab jismlarga, jismlarning "qatori" ga tegishli bo‘lgan munosabat ("tartib"). Boshqacha qilib aytganda, "bo‘shliq" mavjud yemas, u ong yoki idrok mahsulidir.
Ingliz tilidagi adabiyotda "media makon" tushunchasi 1980-yillardan boshlab R. Stuls va S. Xarrisonning tadqiqotlarida qo‘llanilgan bo‘lib, ular ushbu konsepsiya bilan "odamlar guruhlari bir xil bo‘lmasa ham, birgalikda ishlashlari mumkin bo‘lgan yelektron sharoitlar" ni belgilashgan. bir vaqtning o‘zida bir xil joy. Mediya makonida odamlar jismoniy taqsimlangan maydonlarni qamrab oladigan real vaqtda vizual va audio muhitlarni yaratishi mumkin. Shuningdek, ular ushbu muhitdagi tasvir va tovushlarni yozib olish, kirish va ijro yetishni boshqarishi mumkin. " So‘nggi yillarda "media makon" toifasi ko‘plab tadqiqotlar mavzusiga aylandi. Amerikalik geograf P. Adams aloqani fazoviy o‘rganishning to‘rtta yo‘nalishini ajratib ko‘rsatdi:

1. 
   "Mediya kosmosda" - aloqa tarmoqlarining geografik joylashuvi, ularning texnik infratuzilmasi va "oqim maydoni" geometriyasini o‘rganish.
   
2. 
   "OAVdagi bo‘shliqlar" - OAV tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan noyob aloqa maydonlarini tahlil qilish. Bunday bo‘shliqlar geografik koordinatalarga yega yemas; ular axborot va fikr oqimlarining topologiyasini aks yettiradi. Ular shaxsiy aloqalar bilan o‘lchanishi mumkin.
   
3. 
   "ommaviy axborot vositalaridagi joylar" - bu yerda ma’lum joylar ommaviy axborot vositalari orqali o‘zlarining ma’nosini olish mexanizmlari o‘rganiladi. "Ommaviy axborot vositasi" - bu media-kommunikatsiyalarning qaysi
   

turlarini va ma’lum bir joyda qanday qoidalar mumkin yoki mumkin yemasligini o‘rganishdir.
"Haqiqat" dan farqli o‘laroq, media makonining (xususan, kiberfazoning) "virtualligi", "arvohi" va vaqtinchalikligini ta’kidlash odatiy holga aylandi, uning mavjud bo‘lishning moddiy tekisligidan uzoqligi. F. Stalder "Axborot ekologiyasi: media muhitga tizimli yondashuv" maqolasida "ommaviy axborot vositalari axborot oqimlari asosida yaxlit muhit yaratadi. Borgan sari ushbu muhit inson faoliyatidagi asosiy muhitga aylanadi. Axborot yekologiyasi uning potensialidan foydalanish, xavf-xatarlardan saqlanish va uning rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatish uchun atrof-muhit xususiyatlarini tushunishga intiladi
... " Jezper Folkgeymer va Andre Janson, yangi o‘quv fani sifatida media- kommunikatsiyalar geografiyasining rivojlanishining dolzarbligini asoslaydilar. Ular ilgari ommaviy axborot va kommunikatsiya nazariyalari "ommaviy jamiyat" mahsuli bo‘lganligini va media xabarlarini ishlab chiqaruvchilar va auditoriya o‘rtasida, matn va kontekst o‘rtasida aniq chegaralar mavjudligini taxmin qilishgan. Ammo "suyuq zamonaviylik" davrida (Zigmunt Baumannning ifodasi) fazoviy "xiralashish", "noaniqliklar" tartibi mujassamlangan.
Milliy tadqiqotlarda "media-makon", "media-muhit", "media-maydon", "media-soha" tushunchalari nisbatan yaqinda vujudga keldi, hali ozmi-ko‘pi aniq semantik tarkibga yega bo‘lmagan va ko‘pincha sinonim sifatida ishlatiladi. Ushbu tushunchalarning semantik o‘tmishdoshlari "axborot maydoni", "axborot maydoni", "axborot muhiti" iboralari bo‘lgan. "Mediya muhiti", "ommaviy axborot sohasi", "media makon" tushunchalari avvalgilariga qaraganda ancha kech paydo bo‘lgan va o‘z ta’riflarida avvalgilariga xos bo‘lgan asosiy ma’nolarni takrorlagan. Masalan, N.B. Kirillova quyidagi ta’rifni beradi: “Media muhit bizni har kuni o‘rab turadi. Bu kontekstda media madaniyat faoliyat ko‘rsatadigan shart-sharoitlar to‘plami, ya’ni ommaviy kommunikatsiyalar vositasida (bosma, radio, televidenie, video, kino, kompyuter kanallari, Internet va boshqalar) insonni tashqi dunyo bilan bog‘laydigan, ularni xabardor qiladigan, ko‘ngil ochadigan va targ‘ib qiluvchi sohadir. yoki boshqa axloqiy yestetik qadriyatlar, odamlarning baholari, fikrlari va xulq-atvoriga mafkuraviy, iqtisodiy yoki tashkiliy ta’sir ko‘rsatadi. Bir so‘z bilan aytganda, bu jamoat ongiga ta’sir qiladi. " Ma’lumki, ommaviy axborot vositalarini inson faoliyatini amalga oshirish doirasi sifatida yemas, balki faqat atrof-muhit sifatida talqin qilish yendi tadqiqotchilarni ham, amaliyotchilarni ham qondira olmaydi. "Media muhit" tushunchasi ba’zi nashrlarda hanuzgacha uchraydi. Ba’zida "axborot makoni" toifasini almashtiradigan yana bir tushuncha - bu juda mashhur "virtual haqiqat"
iborasi. Ushbu tushuncha, ular axborot makonida aylanib yuradigan ma’lumotlar har doim ham haqiqiy haqiqatni takrorlay olmaydi degan fikrni ta’kidlashni istaganlarida foydalaniladi. Ko‘pincha biz haqiqatning ba’zi taqlidlari, ba’zan yesa aslida mavjud bo‘lmagan narsalarga taqlid qilish haqida gaplashamiz. Media- makon geosiyosiy nuqtai nazardan ushbu hududda amaldagi qonunchilik vakolatiga kiradigan axborot resurslari, axborot manbalari, axborotni tarqatish, qayta ishlash texnologik tizimlari, shuningdek axborot resurslaridan foydalanuvchilar joylashgan hududning o‘ziga xos turi sifatida qaraladi. Ushbu yondashuv doirasida har qanday makon ikkita asosiy xususiyatga yega: biron bir narsaning idishi bo‘lish va chegaralarga yega bo‘lish. Geopolitik ma’noda kosmik o‘zlashtirilmoqda, zabt yetilmoqda, mustamlaka qilinmoqda. Shu sababli, ommaviy axborot vositalarining chegaralarini aniq belgilash va ularni dushman kuchlarining tajovuzidan himoya qilish juda muhimdir.
Ijtimoiy yondashuv tarafdorlari nuqtai nazaridan media makon bu ommaviy axborot vositalari ishlab chiqaruvchilari va iste’molchilari o‘rtasidagi munosabatlar tizimi tomonidan shakllangan ijtimoiy tuzilishdir. Yoki boshqacha qilib aytganda, media-makon - bu ma’lumot to‘plash, ishlab chiqarish, tarqatish va iste’mol qilish munosabatlari bilan bog‘liq bo‘lgan ma’lum tuzilmalar (shaxslar, ularning guruhlari va tashkilotlari) to‘plamidir. Bunda axborotning o‘zi axborot makoni sub’ektlari o‘rtasidagi ma’lum munosabatlar sifatida qaraladi.
Aloqa vositalarining har qanday yangi texnik vositalari singari, ommaviy axborot vositalari ham bizning madaniy amaliyotimizni boyitadi, ijtimoiy ufqimizni kengaytiradi, ammo shunga qaramay, har qanday ijtimoiy o‘zaro munosabatlarda, bozor, teatrda mavjud bo‘lgan oddiy fikrdan tashqari, ishonchli bilim manbai sifatida ortiqcha baholanmaslik kerak. , kvadrat va ko‘cha. Media- analitika, xususan, oqilona fikrlash, to‘rtinchi Kantian savoliga javob berishga qodir: "inson nima", chunki biz ommaviy axborot vositalari tomonidan taqdim yetilgan kommunikativ amaliyot rejimiga kirib, aktyorni, ommaviy axborot vositalarining o‘yin maydoniga kirgan odamni tashkil qilamiz. Hatto aktyor shunchaki aktyor bo‘lib qolsa va bu ommaviy axborot makonining o‘ziga xos xususiyati bo‘lib, u anonimlikni aktyorlik obrazining shaxsiy mulki sifatida saqlaydi, biz o‘sha madaniy amaliyotlarning o‘ziga xosligini media vositalarining ratsionalligi o‘rnatgan holda o‘rnatishga harakat qilishimiz mumkin.
Ommaviy axborot muhitining global xarakterini hisobga olgan holda, bugungi kunda yeng samarali vositalardan biri bu ommaviy axborot vositalarining bir zumda va hamma uchun mavjud bo‘lishi bilan kuchaygan axborot ta’siridir. Aloqa maydoni sifatida media muhit tubdan agonal, raqobatbardosh
va oxir-oqibat muqarrar ravishda "jang", ya’ni fikrlar urushi bilan ommaga ochiq bo‘lgan agora. Media muhitining bu xususiyati, "taqlidiy ifloslanish" ta’siri bilan bir qatorda, yangi siyosiy texnologiyalarni rivojlanishiga turtki beradi, bu yesa media-falsafiy mulohaza va xolis tahlilni murakkablashtiradi.
Media-makon va uning ta’sirini tushunishda media-falsafiy yondashuv obrazning qanday ishlashi, tasvirni yegallagan tasavvurning bizning aql- idrokimiz va ijtimoiy ye’tirof yetilgan uslubimiz, his-tuyg‘ularimiz va inson xohish-irodamizni qanday va qay darajada belgilab berishi haqidagi savollar bilan bog‘liq holda ancha samarali bo‘ladi; va nihoyat, tasavvur kuchining ichki makonini, yerkin axloqiy tanlov qobiliyatini yoki o‘z avtonom va suveren yestetik imtiyozlarini yo‘qotmasdan qanday qilib refleksiv pozitsiyani, analitik o‘z-o‘zini hisobotni va jamoaviy o‘ziga xoslikni (ijtimoiy hamjamiyatni) saqlab qolish kerakligi.
Axborotning asosiy ta’minotchisiga aylanish uchun kurash olib boriladigan media urushida. "Hamma narsaga ruxsat beriladi": axloqiy toifalar yo‘q, muvaffaqiyat mezonlari faqat o‘yin-kulgidir, bu jamoatchilik fikrini qozonish muammosini funksional ravishda hal qiladi, jamoat makonidagi "kun tartibini" belgilaydi. Media urushi sintetik hodisadir, chunki u o‘z faoliyatida har qanday faoliyat turini o‘ziga jalb qiladi, ma’nolarni o‘zgartiradi va belgilarni qayta kodlaydi, badiiy va ijtimoiy imkoniyatlardan o‘z maqsadlari uchun foydalanadi (adolat va hamjihatlik, norozilik va shon-shuhratga yehtiyoj). Uning maqsadi, har qanday urush kabi, kengaytirish, hukmron madaniy matritsaning tarqalishi. Umuman olganda, ommaviy axborot urushi murakkab shakl sifatida ikki qirrali qurol bilan olib boriladi, chunki uning joylashishi, hissiyotlarning kuchayishi, tartibga solinmagan ta’sirlar va qayta kodlash ma’nosi o‘yinining g‘ayrati oldindan aytib bo‘lmaydi. Majburiy ta’sirga qaramay, his-tuyg‘ularni tinchlantirish kerak va bunda analitik yondoshuv (ratsionallik, dialogiklik, o‘zaro ishonch) yordam berishi kerak.
Muammo shundaki, media urushi tasavvurni to‘liq to‘ldirish bilan tavsiflanadi, agar u suveren fikrlash va qaror qabul qilishga intilsa, yerkinlik, tan olish, bo‘shliq, haqiqatga bo‘lgan masofani saqlashi kerak. Xayoliy shakllanadigan ko‘zoynakni iste’mol qilishdan farqli o‘laroq, sizga quyidagilar kerak:

• 
  Madaniyatning mashaqqatli ishi va o‘z-o‘zini anglashning o‘sishi, shuningdek to‘g‘ridan-to‘g‘ri birdamlik va do‘stlik amaliyoti;
  
• 
  Jamiyat ichida o‘zaro to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishonchning o‘sishi,
  
• 
  Umumiy manfaatlarga g‘amxo‘rlik qilish va o‘zingizga g‘amxo‘rlik qilish, o‘zingizning xayolingiz xavfsizligini ta’minlash ma’nosida bu ommaviy manipulyatsiya qurboniga aylanmaslik uchun shaxsiy harakatlardir.
  

Ommaviy axborot vositalarining ko‘rsatmalariga o‘rganib qolgan omma, loy oyoqlaridagi ulkan narsaga o‘xshaydi: ular o‘zlarida qo‘llab-quvvatlash topolmaydilar, shaxsiy suverenitet va fuqarolik birdamligini qo‘lga kiritmaydilar, bu umumiy muhokama qilingan umumiy manfaat manfaatlari yo‘lida birgalikda harakat qilish qobiliyatini nazarda tutadi, bir butdan ikkinchisiga shoshiladi. ibtidoiy. "Jozibali" obrazlar va "dushman" qiyofasi asosida shakllanmagan suveren o‘zini o‘zi identifikatsiyalash bilan, ustunlikni topshirish va tasdiqlash maqsadida jangari va zo‘ravonlik bilan tan olinmasligi kerak bo‘lgan madaniy namunalarning ijobiy translyatsiyasi mumkin. Shu bilan birga, chegaralar va o‘ziga xosliklarni saqlab, o‘zaro boyitish, tan olish va hurmat qilish bilan muqobil madaniy amaliyotlar bilan uchrashish mumkin. Bunday uchrashuvda fath, o‘zlashtirish, o‘zlashtirish va bo‘ysunish bo‘lmaydi va najot haqidagi missionerlik g‘oyasi yo‘q. Chunki najot har doim suveren o‘z-o‘zini rivojlantirishda ichkaridan keladi.
Buning uchun nima kerak? "Hamma narsaga ruxsat berilgan" hokimiyatning cheklanmagan istagiga faqat madaniy harakatlar qarshi turishi mumkin: an’anaviy madaniy amaliyotlarga g‘amxo‘rlik qilishning kichik bosqichlari va ularni haqiqiy o‘zgartirish, hurmat qilish va cheklangan inson mavjudligini noma’lum va noma’lum mavjudot tuzilmalariga kiritish, - yaratish qadamlari, takomillashtirish, kosmik dizayn. Albatta, ommaviy axborot vositalarida urushda g‘alaba qozonish, keng ommani olib ketishi mumkinligiga asoslanadi - tarixda bo‘lgani kabi. Ammo o‘z-o‘zini anglashning muhim pozitsiyasi bo‘lgan farovonlik nafaqat har doim yangi yorqin tasvirlarni uzlyuksiz ishlab chiqarishni, balki saqlab qolish, qutqarish va qutqarishni ham nazarda tutadi.
Shu sababli, zamonaviy media urushida falsafiy va siyosiy madaniyatni rivojlantirishni nazarda tutadigan tushuncha, media-tahlil, ratsionalizatsiya harakatlari asosiy ahamiyatga ega. Qo‘shadi bo‘lgan tasvirlar oqimi sharoitida najot tasvirlarga ishonmaslik va amalga oshirib bo‘lmaydigan plyonkalar plazmasida emas, aksincha keng tarqalgan va tez-tez hayratga soladigan tasvirlar va tushunchalarni dekodlash, tahlil qilish va qayta kodlashda. Faqatgina funktsiyaga tushirilgan obraz - siyosiy, diniy yoki iqtisodiy bo‘lsin jangari, ammo bu o‘z-o‘zidan bizning ongimiz, tahliliy qobiliyatimiz va tanqidimiz ishi uchun materialdir. Media muhitining yangi holatida, tasvirlar yangi (katta va tezkor) kuchga ega bo‘lganda, idrok va hisni aniqlasa, ijtimoiy munosabatlarning
mohiyati o‘zgaradi: ular sahna shakllari va hamma joyda mavjud bo‘lgan me’yoriy illyuziyani ishlab chiqarish uchun yaratilgan ajoyib va o‘ynoqi, simulyatsiyaga aylanadi.
Muhim xulosa shuki, ommaviy axborot vositalaridagi madaniy suverenitet manbai va natijada madaniy amaliyot avtonomiyasi intizomiy cheklashlar (tabu), psixologik ta’sirlar (manipulyatsiya) yoki siyosiy texnologiyalar (targ‘ibot) sohasida emas, balki o‘z-o‘zini anglash sohasida yotadi.