Мавзу: Металлар технологияси асослари

Prizmalarning 
mustaxkamkamligi taqriban R
b
 = (0,7...0,83)R ga teng. 
4.1-rasm. Beton namunalarini gidravlik pressda sinash. 
 
Betonning siqilishga mustahkamligi sementning aktivligiga, suv va sement 
massasining nisbatiga, tо‘ldirgichlarning mustahkamligi va sifatiga, ularning 
donadorlik tarkibiga, qotishning davom etishiga, atrof muxitning namligi va 
xaroratiga va boshqa shu kabi omillarga bog‘liq. Bulardan eng asosiylari 
sementning aktivligi va beton Qorishmasi tarkibidagi suv va sement nisbati W/C 
yoki unga teskari bо‘lgan sement-suv nisbati C/W dir.
Betonning mustahkamligiga tо‘ldirgichlarning donadorligi ham ma’lum 
darajada ta’sir kо‘rsatadi. Eng mustaxkam betonlar yirik donali tо‘ldirgichdan 
foydalanib xosil qilinadi. Yirik tо‘ldirgich donalari yetarli darajada mustaxkam 
bо‘lishi va sement toshi bilan yaxshi tishlashishni ta’minlaydigan g‘adir-budur 
yuzaga ega bо‘lishi kerak. 
Beton mustahkamligi uning tashkil etuvchilarini beton qorg‘ich barabanida 
tо‘g‘ri aralashtirilishiga ham bog‘liq bо‘ladi, bunda tо‘ldirgichning barcha donalari 
sement qorishmang qatlami bilan tо‘la qoplangan bо‘lishi kerak. Beton
qorishmang zichlanish darajasi, betonni qotish muddati va sharoitlari betonning
mustahkamligiga ta’sir kо‘rsatadi. Qulay xarorat va nam sharoitlarda yaxshi 
zichlangan beton bir necha yil davomida mustahkamligini oshira boradi. Bunda 
birinchi 7-10 sutkada betonning mustahkamligi yetarli darajada tez ortadi, sо‘ngra 

---

31 
28 sutkaga yetganda va undan keyin mustaxkamlikning ortishi sekinlashib boradi.
Masalan, beton namunalari 7 sutka davomida normal sharoitlarda qotsa, ularning
о‘rta xisobdagi mustahkamligi 28 sutkalik beton mustahkamligi (loyixaviy 
mustahkamligi) ning 60-70% iga teng bо‘ladi, 180 sutka, 1 yil va 2 yil о‘tgach
ushbu kо‘rsatkich tegishlicha 150, 175 va 200 % ni tashkil etadi. Betonning 
istalgan vaqtdagi mustahkamligini aniqlash, shuningdek, monolit temirbeton 
konstruksiyalarning qoliplarini olish uchun quyidagi taqribiy empirik formuladan 
foydalanish mumkin: 
28
lg
lg
28
n
R
R
n

, (4.1) 
bu yerda R
n
- n sutkalik betonning mustahkamligi, MPa; R
28
- 28 sutkalik 
betonning mustahkamligi. 
Ushbu formulani о‘rtacha markali portlandsement asosida tayyorlangan, 3 
sutkadan ortiq saqlab turilgan betonning mustahkamligini taxminan xisoblash 
uchun qо‘llash mumkin. Konstruksiyalardagi betonning haqiqiy mustahkamligi 
xuddi shu beton qorishmasidan tayyorlangan va konstruksiyalarning ishlash 
sharoitlarida qotadigan namunalarni sinab aniqlanadi.Beton mustahkamligining 
ortib borish tezligiga atrof muxit xarorati katta ta’sir kо‘rsatadi. Beton 70-85
0
S da 
tо‘yingan bug‘ atmosferasida 10-12 soatdan keyin loyixaviy mustaxkamlikning 60-
70% iga ega bо‘ladi. Atrofdagi xavo xarorati nisbatan past (5-7
0
S) bо‘lganda beton 
mustahkamligining ortish tezligi sekinlashadi., 0
0
S dan past xaroratda esa 
betonning qotishi tо‘xtaydi va atrofdagi muxitda barqaror musbat xarorat
о‘rnatilgandagina yana davom etadi.