Мавзу: Металлар технологияси асослари

Betonning g‘ovakligi, suv о‘tkazuvchanligi va sovuqqa chidamliligi. 
Beton qorishmasi tayyorlanganda unda xavo pufakchalarining qolib ketishi va 
ortiqcha suvning bug‘lanib chiqishi natijasida betonda mikro, makro g‘ovakchalar 
va kapilyarlar xosil bо‘lishi mumkin. Yirik (makro) g‘ovaklar о‘lchami 10
-5
sm 
dan katta bо‘lib, betondagi ortiqcha suvlarning bug‘lanishidan xosil bо‘ladi.
Mayda (mikro) g‘ovaklarning о‘lchami 10
-5
sm dan kichik bо‘lib, betonning 
sifatini pasaytirmaydi. 
Betonning suv о‘tkazmaslik bilan sovuqqa chidamlilik xususiyatlari 
betondagi yirik g‘ovaklar miqdoriga bog‘liqdir. Betondagi yirik g‘ovaklar miqdori 
5-7% dan kо‘p bо‘lmasligi kerak. Betondagi makro g‘ovaklar miqdorini 
kamaytirish uchun beton tarkibini tо‘g‘ri tanlash va beton qorishma yaxshilab 
zichlashtirish lozim. 
Zichlik. Odatdagi og‘ir beton zich material hisoblanmaydi. Beton tarkibidagi 
g‘ovaklar ortiqcha suvning bug‘lanishi, shuningdek, beton aralashmasini 
zichlashda havo pufakchalarining tо‘la chiqib ketmasligi natijasida hosil bо‘lgan. 
Tо‘ldirgichlarning dona tarkibi sinchiklab tanlansa, suv-sement nisbati 
kamaytirilsa va xuddi shunday plastiklikda aralashmaning suv talabchanligini 

---

32 
pasaytiruvchi plastifikatorlar ishlatilsa, shuningdek, beton aralashmasini yaxshilab 
zichlash hisobiga beton zichligini oshirish mumkin. Beton zichligi ortgan sari 
uning xossalari-mustahkamligi, suv о‘tkazuvchanligi, sovuqqa chidamliligi va 
nurashga chidamliligi ortadi. Gidro-texnik inshootlarni barpo etishda betonlar 
zichligiga ayniqsa yuqori talablar qо‘yiladi. 
Suv о‘tkazmaslik. Temir-beton qurilmalar qalinligi 200 mm dan ortiq 
bо‘lganda zich beton odatda, suv о‘tkazmaydi. Betonning bu xossasi suv 
о‘tkazuvchanlik darajasi, ya’ni suv hali beton namunasidan sizib о‘tmaganda uning 
eng kichik bosimi bilan harakterlanadi. Bu kо‘rsatkich bо‘yicha betonlar 12 ta 
markaga: V2, V4, V6, V8, V10, V12, V14, V16, V18, V20, V25 va V30, ya’ni 
tegishlicha kamida 0,2; 0,4; 0,6; 0,8 va hokazo bosimga (3 MPa gacha) bardosh 
bera oladigan betonlarga bо‘linadi. 
Betonning suv о‘tkazmasligini oshirish uchun maxsus qoplamalar, masalan, 
plastmassalardan tayyorlangan yupqa parda yoki zichlovchi qо‘shimchalar 
qо‘llaniladi. Kengayadigan sementlar ishlatilganda betonning suv о‘tkazmasligi 
ancha ortadi.