Mavzu: Mineral oitlar ishlab chiqarish, umumiy xossalari va ahamyati. Reja

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
Mavzu: Mineral oitlar ishlab chiqarish, umumiy xossalari va ahamyati. Reja
Mavzu: Mineral oitlar ishlab chiqarish, umumiy xossalari va ahamyati.
Reja:
1. Tuproqga mineral oitlar solishning zaruryati

2. Oitlar klassifikatsiyasi

3. Mineral oitlarning assortimenti va asosiy tarkibi.

Ojaligi ishlab chiqarishidagi asosiy muammo mineral oitlar etishmasligidir.

Mineral oitlar ishlab chiqaruvchi zavodlar: Oistonda uchta, Turkmanistonda ikkita, Qirgq.

Ishlab turgan zavodlar azotli va fosforli oitlar ishlab chiqarmoqda. Mintaqada kaoiyli malishiga qaramay birorta kaliyli oitlar ishlab chiqaruvchi zavodlar yozbekistonda azot, fosfor va kaliyli oitlarga bo 518,27 ming.t. va 100% li K₂O zbekistonda 100% li ozuqa elementlariga hisoblaganda 736,754 ming.t. azotli va 137,414 ming.t.

Fosforli oitlar ishlab chiqarildi. 250 ming.t kaliyli oit (K₂O bozbekiston qishloq hodoy esa 5 mln.t. dan ortiqroq.
Madoy esa 35 kg azot, 10 kg R₂O₅, 24 kg R₂O₅ ojalik mahsuloti (paxta va don) keltirilgan xosildorlikda xar yili erdan 310 ming.t azot, 115 ming.t fosfor va 255 ming. t kaliy ozi bilan katta miqdordagi ozuqa elementlarini olib chiqadi.
Orsatishicha, oitsiz paxta xosildorligi 12 s/ga, Har gektarga 225 kg azot, 150 kg fosfor, 100 kg kaliy ishlatganda va tori agrotexnik qoidalariga amal qilinganda hosildorlik 30-35 s/ga etishi tasdiqlangan.

Hozir ozbekiston qishloq xojaligi bilan band. Paxta va boshoqli don etishtiridigan asosiy ekinlardir. Ojalik mahsulotlari bilan tatibor berilmoqda. Ekinlar xosildorligini oshirish va ularning sifatini yaxshilashda turli oitlardan foydalanish asosiy omil xisoblanadi.

Qishloq xogrinda turadi chunki etishtiriladigan hosildorlikning deyarli 50% i mineral oitdan foydalanish xisobiga olinadi. SHuning uchun mineral oitlar ishlab chiqarish muntazam oyicha mineral oitlarni qishloq xogglgan va oit ishlab chiqarish sanoati rivojlangan mamlakatlarda qatoriga Rossiya, Qozogzbekiston Respublikasi kiradi.

Mendeelev davriy jadvalidagi 40 dan ortiq kimyoviy elementlar osishi va rivojlanishi uchun zarurdir. Jumladan, azot, fosfor, kaliy, kalsiy, oltingugurt va magniy ojalik ekinlarining xosildorligini kollaniladigan barcha mineral oitlar ichida fosforlisi etakchi rol oglgan talabni qoplash fosfor xom ashyosini qazib olish va qayta ishlash korxonalarining quvvatini oshirish asosida bajariladi. Ishlab turgan korxona uskuna va qurilmalaridan foydalanib juda qisqa muddatda maxalliy xom ashyo manbalarini qayta ishlab oit olish muxim ahamiyatga ega.

Keyingi yillarda respublika qishloq xoggminlash keskin kamaydi. Masalan, 2001 yilda Respublikada etishtiriladigan turli xil qishloq xoyordagi mineral oitlarga boggglgan talab ehtiyoj 58,8%, fosforga esa 18% bajarilmoqda.

Qishloq xogminlanishiga bogzbekiston kimyo sanoati azotli oitlar oilsh uchun aosiy xom ashyo xisoblangan havo va tabiiy gaz bilan etarli zahiraga ega bogiston Respublikasidan keltiriladigan Qoratogljallangan edi. Korxonalarda turli xil fosforli oit hajmi 1992 yilga kelib, 1,5 mln. tonnaga qisqardi, soxtatildi.

Mineral oitlarsiz esa qishloq xojaligidagi fosforli oitlar tanqisligi muammosini xal etish xozirgi kunning asosiy vazifalari qatoriga kiradi.

YUzaga kelgan ushbu vaziyatdan chiqishning eng asosiy yolmagan boshqa maxalliy fosforit zahiralaridan oqilona foydalanishdir. Ojaligining fosforli oitlarga bominlash maqsadida Qizilqum fosforit kombinati tashkil etildi. 1998 yil 29 maydan boshlab quvvati yiliga 300 ming tonna bolgan 400 ming tonna termokonsentratni yuqori sifatli fosforli oit hisoblangan ammofos ishlab chiqarish uchun yubormoqda.

Surxondaryo viloyati Sariosiyo tumanida fosforit, toshkolum fosforitlardan keskin farq qilib, unda 4-14% fosfor besh oksidi, oz miqdorda magniy, ftor, oltingugurt va mikroelementlar mavjud.

Hozirgi kunda Guliob fosforiti va Qizilqum fosforit kombinatida tarkibida fosfor besh oksidi 12-16% va 16-19% bogmaganligi sababli ushbu fosforitlar foydalanilmay to xom ashyosidan oziga xos unumli texnologik usullarni yaratish hozirgi kunning eng dolzarb masalalaridan hisoblanadi.