Мавзу: молиявий натижалар ва рентабеллик таҳлили

2-жадвал «Маҳалла муруввати» масъулияти чекланган жамиятининг маҳсулот сотишдан олинган фойдаси ва унинг ўзгаришини омилли таҳлили

Кўрсаткичлар	Утган йили	Ҳисобот йили ўтган йил танннархида	Ҳисобот йили
1	2	3	4
1. Маҳсулот (иш, хизмат)лар сотишдан олинган соф тушум, минг сўм	52 637	115260	221 960
2. Сотилган маҳсулот (иш, хизмат)ларнинг ишлаб чиқариш таннархи, минг сўм	40 986	89748	162 160
3. Маҳсулот (иш, хизмат)лар сотишдан олинган ялпи фойда, минг сўм	11 651	25512	59 800

3-жадвал Маҳсулот, иш ва хизматларни сотишдан олинган ялпи фойда ва унинг ўзгаришига таъсир этувчи омилларни аниқлаш

Кўрсаткичлар	Утган йили	Ҳисобот йилида сотиш ҳажми ўтган йил танннархида	Ҳисобот йили
1	2	3	4
1. Маҳсулот (иш, хизмат)лар сотишдан олинган соф тушум	QOPO	Q1PO	Q1P1
2. Сотилган маҳсулот (иш, хизмат)ларнинг ишлаб чиқариш таннархи	QOSO	Q1SO	Q1S1
3. Маҳсулот (иш, хизмат)лар сотишдан олинган ялпи фойда	QO(PO – SO)	Q1(PO – SO)	Q1(P1 – S1)

Бу ерда:
Q – маҳсулот ҳажми;
S – маҳсулот бирлигининг таннархи;
P – маҳсулот бирлигининг баҳоси.
1. Маҳсулот ҳажмининг ўзгариши:
25512 – 11 651 = +13861
2. Баҳо ва ишлаб чиқариш таннархи ўзгаришининг ялпи фойда ўзгаришига таъсири:
59 800 – 25512 = +34288

Маҳсулот сотшдан олинган ялпи молиявий натижанинг бундай омилли таҳлили бир қатор камчиликларга эга. Жумладан, ушбу таҳлилда баҳо ва таннарх ўзгаришининг ялпи фойдага таъсири битта омил сифатида қаралмоқда. Аслида, ушбу омилларнинг ҳар бири ялпи молиявий натижага алоҳида таъсир этади. Бу ва бошқа омилларнинг таъсирини аниқлаш мақсадида қуйидаги усулни қўллаймиз:

• Маҳсулот сотшдан олинган ялпи молиявий натижанинг бундай омилли таҳлили бир қатор камчиликларга эга. Жумладан, ушбу таҳлилда баҳо ва таннарх ўзгаришининг ялпи фойдага таъсири битта омил сифатида қаралмоқда. Аслида, ушбу омилларнинг ҳар бири ялпи молиявий натижага алоҳида таъсир этади. Бу ва бошқа омилларнинг таъсирини аниқлаш мақсадида қуйидаги усулни қўллаймиз:
• 1. Маҳсулот ҳажми ўзгаришининг таъсири:
• (11651*115260/52 637) – 11651 = +13861
• 2. Баҳо ўзгаришининг таъсири:
• 221 960 – 115260 = +106700
• 3. Таннарх ўзгаришининг таъсири:
• 89748 – 162160= -72412
• 4. Бошқа омиллар таъсири:
• 48149 – (13861 [phone])= 0

4-жадвал
Маҳалла муруввати масъулияти чекланган жамиятининг маҳсулот сотишдан олинган ялпи молиявий натижасининг омилли таҳлили
Курсаткичлар	2017йил		2018 йил		Узгариши (+,-)
	минг сум	%	минг сум	%	минг сум	%
1	2	3	4	5	6=4-2	7=5-3
Маҳсулот (иш,хизмат)ларни сотишдан соф тушум	52 637	100	221 960	100	169 323	-
Сотилган маҳсулот (иш, хизмат ) ларнинг таннархи	40 986	77,87	162 160	73,06	121 174	-4,81
Сотишдан тушган ялпи молиявий натижа	11 651	22,13	59 800	26,94	48 149	4,81

Сотишдан соф тушум ўзгаришининг таъсири:

• Сотишдан соф тушум ўзгаришининг таъсири:
• 169323 * 22,13 / 100 = +37472
• Сотилган маҳсулот таннархи даражасининг сотишдан соф тушумдаги улушини ўзгаришининг таъсири:
• - 4,81* 221960 / 100= +10677
• Жами ўзгариш:
• 37472 + 10677 = 48149

Асосий ишлаб чиқариш фаолиятидан олинган бошқа даромадларга қуйидагилар киради:

• Асосий ишлаб чиқариш фаолиятидан олинган бошқа даромадларга қуйидагилар киради:
• ундирилган ёки қарздор томонидан эътироф қилинган жарималар ва пенялар;
• ҳисобот йилида аниқланган ўтган йилга тегишли фойда;
• ёрдамчи хизмат кўрсатувчи тармоқлардан олинган тушумлар;
• асосий воситалар, номоддий активлар ва бошқа мол-мулкларни сотишдан олинган даромадлар;
• даъво билдириш муддати ўтган кредиторлик ва депонент қарзларни ҳисобдан чиқаришдан олинган даромадлар;
• товар-моддий бойликларни қайта баҳоланишдан кўрилган натижалар;
• давлат субсидияларидан даромадлар;
• холисона молиявий ёрдам;
• бошқа операцион даромадлар.

Асосий фаолиятдан олинган молиявий натижанинг ўтган йилга нисбатан ўзгаришига қуйидаги омиллар таъсир қилади:

• Асосий фаолиятдан олинган молиявий натижанинг ўтган йилга нисбатан ўзгаришига қуйидаги омиллар таъсир қилади:
• Сотилган маҳсулот ҳажмининг ўзгариши.
• Маҳсулот сотиш баҳоларининг ўзгариши.
• Сотилган маҳсулот таннархининг ўзгариши.
• Сотиш харажатларининг ўзгариши.
• Маъмурий харажатларнинг ўзгариши.
• Бошқа операцион харажатларнинг ўзгариши.

5-жадвал
Маҳалла муруввати масъулияти чекланган жамиятининг асосий фаолиятининг молиявий натижаларининг таҳлили
Курсаткичлар	2019 йил		2020 йил		Узгариши (+,-)
	минг сум	%	минг сум	%	минг сум	%
1	2	3	4	5	6=4-2	7=5-3
Маҳсулот (иш, хизмат)ларни сотишдан соф тушум	52 637	100	221 960	100	169 323	-
Сотилган маҳсулот (иш, хизматларнинг таннархи)	40 986	77,87	162 160	73,06	121 174	-4,81
Сотишдан тушган ялпи молиявий натижа	11 651	22,13	59 800	26,94	48 149	4,81
Давр харажатлари, жами	7 526	14,3	24 837	11,19	17 311	-3,11
шу жумладан:
сотиш харажатлари
маъмурий харажатлар	3 932	7,47	7 044	3,17	3 112	-4,3
бошқа операцион харажатлар	3 594	6,83	17 793	8,02	14 199	1,19
Асосий фаолиятнинг бошка даромадлари	897	1,7	710	0,32	-187	-1,38
Асосий фаолиятнинг фойдаси	5 022	9,54	35 673	16,07	30 651	6,53

Сотишдан соф тушумнинг сотилган маҳсулот ҳажми ҳисобига ўзгариши:

• Сотишдан соф тушумнинг сотилган маҳсулот ҳажми ҳисобига ўзгариши:
• 115260-52637 = 62623
• Сотишдан соф тушумнинг сотилган маҳсулот баҳоси ҳисобига ўзгариши:
• 221960-115260 =106700
• Асосий фаолиятнинг молиявий натижасига сотилган маҳсулотлар ҳажми ўзгаришининг таъсири:
• 62623 * 9,54 / 100 = 5974,23
• Асосий фаолиятнинг молиявий натижасига сотилган маҳсулотлар баҳоси ўзгаришининг таъсири:
• 106700 * 9,54 / 100 = 10179,18
• Сотилган маҳсулот таннархи ўзгаришининг таъсири:
• -4,81 * 221 960 / 100 = +10676,276
• Сотиш харажатларини ўзгаришининг таъсири: -
• Таҳлил қилинаётган “Маҳалла муруввати” масъулияти чекланган жамиятининг ҳисоботида сотиш харажатлари келтирилмаган.
• Маъмурий харажатлар ўзгаришининг таъсири:
• -4,30 * 221960 / 100 = +9544,28
• Бошқа операцион харажатлар ўзгаришининг таъсири:
• 1,19 * 221960 / 100 = - 2641,324
• Асосий фаолиятнинг бошқа даромадлари ўзгаришининг таъсири:
• -1,38 * 221960 / 100 = -3063,048

Давр харажатлари дейилганда – бевосита ишлаб чиқариш жараёни билан боғлиқ бўлмаган харажатлар ва сарфлар тушунилади. Давр харажаталари таркибига маҳсулот ишлаб чиқариш таннархига киритилмайдиган хўжалик сарфлари киритилади. Уларни юзага чиқиш шакли ва ўрнига қараб қуйидагиларга ажратиш мумкин.

• Давр харажатлари дейилганда – бевосита ишлаб чиқариш жараёни билан боғлиқ бўлмаган харажатлар ва сарфлар тушунилади. Давр харажаталари таркибига маҳсулот ишлаб чиқариш таннархига киритилмайдиган хўжалик сарфлари киритилади. Уларни юзага чиқиш шакли ва ўрнига қараб қуйидагиларга ажратиш мумкин.
• -сотиш харажатлари;
• -маъмурий харажатлар;
• -бошқа умумхўжалик харажатлари.

5-жадвал
«Маҳалла муруввати» масъулияти чекланган жамиятининг
давр харажатлари таҳлили
Кўрсаткичлар	Ўтган йил		Ҳисобот йили		Фарқи
	сумма	фоиз	сумма	фоиз	сумма	фоиз
2	3	4	5	6	7	8
Сотиш харажатлари	0	0	0	0	0	0
Маъмурий харажатлар	3932	52,24	7044	28,36	3112	-23,88
Бошқа операцион харажатлар	3594	47,75	17793	71,63	14199	23,88
Жами давр харажатлари	7526	100	24837	100	17311	0