Mavzu: mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishning maqsadi, shakllari va usullari

Qurilish majmui, transport va aloqa
Qurilish majmui, transport va aloqa davlat korxonalarini qayta o‘zgartirish asosan ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantirish tarzida amalga oshirilib, aksiyalar mehnat jamoalari a’zolariga, davlat tasarrufida bo‘lmagan jismoniy va yuridik shaxslarga, xorijiy firma va kompaniyalarga tarqatiladi. Aksiyalarni aksionerlar o‘rtasida taqsimlashni, aksiyalarning nazorat paketini belgilashni O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi amalga oshiradi. Tugallanmagan qurilish obyektlari, qaysi idoraga qarashliligidan qat’i nazar, boshqa mol-mulk bilan bir qatorda kimoshdi savdosiga yoki tanlov bo‘yicha sotishga qo‘yiladi.
Monopoliyaga qarshi siyosatning maqsadga muvofiqligi va unga rioya qilish zarurligini hisobga olib, aksiyalardagi davlat ulushini kamaytirish va uni fond birjalari orqali erkin sotish nazarda tutiladi. Ijtimoiy soha Ijtimoiy va xizmat ko‘rsatish sohasi obyektlarini qayta o‘zgartirishning asosiy shakllari javobgarligi cheklangan jamiyat xususiy mulki va ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlaridir.


Savdo va maishiy xizmat obyektlarini xususiylashtirishda yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlarini ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantirish, shuningdek, tanlov asosida shu obyektlar joylashgan yer uchastkalarini xususiy mulk qilib sotish nazarda tutiladi.
⁶4. Dehqonchilik sanoati majmui
Dehqonchilik sanoati majmuidagi qayta o‘zgartirishlar shakli davlatda qoladigan yerga egalik huquqi bilan belgilanadi. Yer ijaradagi jamoalarga, uyushmalarga, dehqon (fermer) xo‘jaliklariga, fuqarolarga bog‘-uzumchilik xo‘jaliklari a’zolariga, amaldagi qonunga muvofiq yetishtirilgan mahsulotga egalik qilish huquqi bilan vaqtincha yoki doimiy foydalanish uchun shartnoma bo‘yicha ajratiladi. Iqtisodiyotning dehqonchilik jabhasidagi davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha davom ettiriladi:
jamoa xo‘jaliklarida kooperatsiyaning boshlang‘ich xususiyatini tiklash. Jamoa a’zolari ishlab chiqarish vositalari va yetishtiriladigan mahsulotlarning egalari bo‘ladilar. Jamoa har bir a’zosining mulkdagi ulushini aniqlash (pay, aksiyalarni qayta taqsimlash) bo‘yicha nizom ishlab chiqiladi;
davlat xo‘jaliklarini jamoa xo‘jaliklariga, aksionerlik jamiyatlariga va boshqa tashkiliy-huquqiy shakllarga (mol-mulkni sotib olish yoki jamoaga tekin berish asosida) aylantirish;
dehqon (fermer) xo‘jaliklarini yirik xo‘jaliklar (jamoa xo‘jaliklari, davlat xo‘jaliklari) bilan integratsiyada rivojlantirish va ular negizida dehqonlarning ijaradagi, kooperativ va xo‘jalikni yuritishning boshqa shakllaridagi uyushmalari tarzidagi ko‘p ukladli xo‘jaliklarni tashkil etish;
qishloq xo‘jaligi xomashyosi bilan ishlovchi davlatning qayta ishlovchi korxonalarini ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantirish.

XULOSA
Jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti bir xilda va tekis kechmay, uni turli bosqichlarga ajratish mumkin. Mazkur bosqichlarni bilishda tarixiy formatsion, madaniylashish (sivilizasiya) darajasi, texnika va texnologik taraqqiyot darajasi, iqtisodiy tizimlarning o'zgarishi kabi jihatlar bo'yicha yondashuvlar mavjud. Iqtisodiy tizim har bir davrda va makonda amal qilayotgan iqtisodiy munosabatlar - iqtisodiyotni tashkil qilish shakllari, xo’jalik mexanizmi va iqtisodiy muassasalar majmuasini o'z ichiga oladi. Iqtisodiyot nazariyasida ko'pincha iqtisodiy tizim tushunchasini ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanish darajasi bilan bog’lab, shu asosda dunyodagi mamlakatlar iqtisodiyoti anʼanaviy iqtisodiyot, maʼmuriy buyrukbozlik iqtisodiyoti va bozor iqtisodiyoti tizimlariga ajratiladi. Mulkchilik munosabatlari - shaxsiy, jamoa va davlat manfaatlarini o'zida ifoda etib, ishlab chiqarish omillari va natijalaridan foydalanish borasida kishilar, jamoalar, tarmoqlar, hududlar va davlat o'rtasidagi munosabatlar majmuasidir. Mulkchilik munosabatlarining iqtisodiy mazmuni moddiy va maʼnaviy neʼmatlarni o'zlashtirish borasidagi iqtisodiy munosabatlarni o'zida ettiradi. Agar aks mulkchilikning iqtisodiy mazmuni u yoki bu obʼektni o'zlashtirish va foydalanish borasida subʼektlar o'rtasidagi munosabatlarni bildirsa, mulkchilikning huquqiy mazmuni subʼektning obʼektga nisbatan bo'lgan munosabatini aks ettiradi. Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish - korxonalar ustav fondida davlat ulushining qisqarishi, ularning investitsion jozibadorligini oshirish va xorijiy investorlarni xususiylashtirish jarayoniga jalb etishni kengaytirishga qaratilgan jarayondir. Mulkchilikni takomillashtirishning hozirgi davrdagi xususiyatlaridan biri-davlat va xususiy mulk sherikchiligini keng joriy qilishdir.Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish, hukumatlar va moliya institutlarining iqtisodiy siyosatidagi eng muhim aralashuvlardan biridir. Bu usul, bir necha maqsadlarga erishish uchun ishlatilishi mumkin:
Moliyaning qayta taqsimlanishi: Davlat tasarrufidan chiqarish, moliyaning xalqaro tizimda qayta taqsimlanishi uchun muhim bir usul hisoblanadi. Bu usul, milliy valyutaning qiymatini oshirishga yordam beradi.
Iqtisodiy o'simliklarni rivojlantirish: Davlat tasarrufidan chiqarilgan mablag'lar iqtisodiy o'simliklarni rivojlantirish uchun ishlatilishi mumkin. Bu usul, yangi iqtisodiy sohasini yaratishga yordam beradi. Bor jamiyatga ta'sir ko'rsatish: Davlat tasarrufidan chiqarilgan mablag'lar bor jamiyatga ta'sir ko'rsatish uchun ishlatilishi mumkin. Bu usul, inflyatsiya darajalarini pastga olib tushirish va boshqa ijtimoiy muammolarni hal qilishga yordam beradi. Davlat tasarrufidan chiqarishning maqsadlari ko'pgina bo'lib, ularning barchasi iqtisodiy rivojlanishni yaxshilashga va moliyaning qayta taqsimlanishiga xizmat qiladi. Bu usulning eng asosiy shakllari hisoblanadi: sarmoyaga tashish, qarzlar va daromadlarni oshirish, soliq to'lovlarini ko'paytirish, valyuta siyosatini boshqarish va boshqa tadbirlar.Davlat tasarrufidan chiqarish, moliyaning qayta taqsimlanishi va iqtisodiy o'simliklarni rivojlantirish kabi muhim maqsadlarga erishish uchun ishlatiladigan eng muhim usullardan biridir. Bu usulning shakllari arasida sarmoyaga tashish, qarzlar va daromadlarni oshirish, soliq to'lovlarini ko'paytirish va valyuta siyosatini boshqarish kabi tadbirlar mavjud.O'zbekiston modeliga ko'ra mamlakat va xalqning iqtisodiy, ijtimoiy, ma'naviy, madaniy xususiyatlarini hisobga olgan holda ko'p ukladli iqtisodiyotni yaratish va xususiylashtirish dasturi ishlab chiqilgan hamda amaliyotga tatbiq etilmoqda. Shunga ko'ra O'zbekistonda, birinchidan, davlat mulki mulkning yangi egasiga faqat sotish nuli bilan berilishi mumkin. Bu mulk ob'yektlarining to'g'ri taqsimlanishi va ulardan samarali foydalanishni ta'minlaydi. Ikkinchidan, Davlat mulkini xususiylashtirishning maxsus dasturi ishlab chiqilgan va u bosqichma-bosqich amalga oshiriladi. Xususiylashtirish bo'yicha barcha ishlar izchil, bir tizimda olib boriladi. Mulkka munosabatdagi uzgarishlar jarayoni har yili O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadigan xususiylashtirishning davlat dasturi va tarmoq, mintaqa dasturlari asosida amalga oshiriladi. Uchinchidan, xususiylashtirish muammolari yirik boshqaruv va ishlab chiqarish