Mavzu: Musiqa tarixi fanining mazmuni, maqsadi va vaizfalari Kirish Asosiy qism

DOMLA XALIM IBODOV (1878-1940)
An’anaviy qo`shiqchilik san’atimizning yorqin namoyondalaridan biri Domla Xalim Ibodov Buxoro shahrida to`quvchi oilasida dunyoga keldi. O`n yoshidan taniqli xonanda va sozanda Usta Sharof rahbarligida doira chertib, xalq qo`shiqlarini ijro eta boshladi.

Ustoz unga sekin-asta “Shashmaqom” namunalaridan tanishtira boshladi va mashhur san’atkorlar Ota Jalol va Ota G‘iyoslar bilan yaqindan tanishishiga yordam berdi. O`n sakkiz yoshidayoq Buxoroda yetuk xonanda bo`lib elga tanildi.

U maqom namunalarini jozibali ovozi bilan ijro etar, shinavandalar qalbida zavq-shavq uyg‘otardi. O`zi ustoz bo`lib yoshlarga ashula, doira usullaridan dars berardi. 1923 yilda Moskvada birinchi qishloq xo`jalik ko`rgazmasida Yusufjon qiziq Shakarjonov, Mulla to`ychi Toshmuhammedov, Axmadjon Umrzokov, Shoraxim Shoumarov, G‘ulom Zafariy, Abduqodir Ismoilov, To`xtasin Jalilovlar bilan birgalikda qatnashib zo`r muvaffaqiyatlarga erishdi. Safardan qaytgach, mashhur xonanda haqida mana shunday misralar ham bitildi:

Moskvaga Domla Halim qildi safar.

Qo`shiq bilan unda topti qo`sh zafar.

1928 yilda Samarqandda musiqa va xoreografiya instituti ochilishi munosabati bilan Domla Xalim Ibodov bu yerga taklif qilinadi va musiqashunos N. N.Mironov undan “Shashmaqom” ning ko`pgina namunalarini yozib oladi. Samarqandda u atoqli bastakor va xonanda Xoji Abdulaziz Abdurasulov bilan birga hamnafas bo`lib, juda ko`p konsertlarda, sayillarda ishtirok etdi.

Domla Xalim Ibodov 1931 yildan boshlab O`zbekiston radiosida ishlay boshladi. U ijro etgan “Savti Sarvinoz”, “Qashqarchai ushshoq”, “Iroq”, “Nasrulloi”, “Mo`g‘ulchai dugoh”, “To`lqin”, “Navro`zi Sabo” singari ashulalar hozirgacha oltin fondda saqlanadi. 1933-1934 yillarda musiqashunos Ye.Ye.Romanovskaya Domla Xalim ijrosida qator kuy va qo`shiqlarni, maqom yo`larini yozib oladi. Ustoz qator anjumanlarda jumladan 1932 yilda Respublika san’at qurultoyida, 1936 yilda san’atkorlarning I-Respublika konferensiyasida, 1937 yilda Moskvada birinchi o`zbek dekadasida qatnashib, zo`r muvaffaqiyatlarga erishdi.

U juda ko`p iqtidorli shogirdlarga ustozlik qildi. Yunus Rajabiy, Muxtor Ashrafiy, Tolibjon Sodiqov, Mutal Burxonov, Mardon Nasimov, Doni Zokirov, Sharif Ramazonov, Nabijon Hasanov, Olimjon Halimov (hofizning o`g‘li, O`zbekiston xalq artisti, bastakor) lar shular jumlasidandir.

Domla Xalim Ibodov san’atimiz oldidagi bebaho xizmatlari uchun «O`zbekiston xalq hofizi» faxriy unvoniga sazovor bo`lgan. Endilikda uning nomi bilan atalib kelinayotgan Buxorodagi san’at bilim yurti ustoz orzu qilgan xayrli ishlarni ado etib kelmoqda.

Ustoz san’atkor, musiqiy madaniyatimizning atoqli namoyondasi Domla Xalim Ibodov 1940 yilda vafot etdi. Ustozning muxtabar nomi, mazmundor hayotining sahifalari musiqiy san’atimiz tarixi zarvaraqlarida jilolanib, mangulik kasb etib turibdi.