Mavzu: Nerv sistemasining klinik anatomiyasi va fiziologiyasi

 

Sezgi yo`lini xususiyati:  

1.  Yo`l 3 neyrondan iborat.  

2.  Yo`l kesishadi. 2 neyron aksoni kesishmani hosil qiladi.  

3.  1-neyron hujayrasi MNS dan tashqarida umurtqalararo gangliyalarda joylashgan.    

 

Tekshirish usullari:  

Shikoyatlari:    

Ob’ektiv: 

Og’riqli nuqtalarni paypaslash: Valleni I, II, III nuqtasi, Erba nuqtasi, 

paravertebral nuqtalar.   

Orqa miya ildizlarini tortish simptomlari: Neri, Dejerina, «Posadki», Lassega, 

Sikara, Matskevicha, Vassermana  

Yuzaki sezuvchanlikni aniqlash.   

Chuqur sezuvchanlikni aniqlash. 

Patologiya: Anesteziya, Gipesteziya, Gipersteziya, Giperpatiya, Paresteziya, 

Poliesteziya, Dizesteziya, Sensitivnaya ataksiya.   

     *  Sezgi    analizatori    tushunchasi  va  uning  tuzilishi.    Organizmga  tashqi  va  ichki 

muhit  omillarining  ta’siri  analizatorlar  orqali  afferent  impulslarga  aylantiriladi.  

Analizator  murakkab  nerv  mexanizmi  bo`lib,  tashqi  ta’sirlarini  qabul  qiladi  va 

miyada  tugallanadi.  Analizator    quyidagi  qismlardan  iborat:  retseptor,  o`tkazuvchi 

qismi va qabul qiluvchi miya hujayralari. Bu qismlar bitta funktsional sistemani hosil 

qiladi  va  analizator  deb  yuritiladi.  Analizatorning  po`stloq  qismida  analiz  va  sintez 

jarayoni  bo`lib,  bu  sohaga  po`stloq  sezgi  va  gnostik  markaz  deyiladi.  Shunday  qilib 

har bir analizator uch qismdan iborat: 

1-periferik, 2-o`tkazuvchi, 3-markaziy. 

     Retseptorlar tasnifi : 

---

10 

 

     Retseptorlarga  og’riq    sezgisini    qabul    qiluvchi  oraliq  nerv  oxirlari  -  Rufrimi 

tanachalari; haroratni sezuvchi - Krauze kolbachalari, taktil  va bosim sezgisini Fayer 

-Pochchini  tanachalari  mushak  bo`g’im  sezgisi  Goldena  tanachalari  kiradi.  

Xemoretseptorlar  -  patologik  jarayon  natijasida  yuzaga  keladigan  qondagi 

bioximiyaviy o`zgarishlarini qabul qiladi.  Retseptorlar  joylashishiga  qarab: 1. terida 

- ekstraretseptorlar, 2. Ichki a’zolarda - intraretseptorlar.  

3.  Mushak,  bo`g’im va suyaklarda - proprioretseptorlar. 

     Yuza  sezgi  yo`li  tuzilishi:  Bu  yo`l  uchta  neyrondan  iborat.  Kesishma  ikkinchi 

neyronda,  birinchi  neyron    markaziy    nerv  sistemasidan  tashqarida    umurtqalararo 

gangliyada 

joylashgan. 

Yuza 

sezgi 

o`tkazish 

yo`llari: 

tr.gangliospinalis, 

tr.spinothalamicus,  tr.thalamo-corticalis.  Bel  -  dumg’aza  segmentlari  sezuvchi 

yadrolarida  boshlanadigan  spinatalamik  yo`l  lateral,    ko`krak  -    bo`yin  segmentlari 

sezuvchi  yadrolaridan  boshlanuvchi  spinatalamik  yo`l  medial  joylashgan.  Bu 

Auerbax -Flatau uzun yo`llarining ekstsentrak joylashishi qonuni deyiladi.