Mavzu: nometall va yonuvchi foydali qazilma konlari

Biokimbviy cho‘kmalar.Turli tirik organizmlar (biosfera)ning faol ishtirokida hosil bo‘lgan konlar biokimbviy cho‘kmalarga, kiradi. Oxaktoshlar, diatomitlar, trepellar, opokalar, oltingugurt, fosforitlar, guano, ko‘mir, yonuvchi slanetslar, neft va gaz ana shunday konlar jumlasidandir.
Oxaktoshlar asosan turli dengiz organizmlarining (mollyuskalar, korallar, gubkalar, mshankalar, braxiopodlar va boshqalar kalsitdan (СaSO₃) o‘ziga skelet va chig‘anoqlar qurishi va ularning keyinchalik o‘lib dengiz tubida yig‘ilishi natijasida hosil bo‘ladi. Organik okaktosh mikroskopik chig‘anoqlardan to‘zilgan bo‘lsa, bo‘r (mel), makroskopik chig‘anoq va suyaklardan iborat bo‘lsa, chig‘anoqtosh deb ataladi.
Paleozoy davrigacha oxaktoshlar asosan kimyoviy yo‘l bilan hosil bo‘lgan. Paleozoydan boshlab esa organik dunyo taraqqiy etib biokimeviy cho‘kmalar asosiy o‘rinni egallagan. Biokimeviy oxaktosh konlari tabiatda keng tarqalgan. Diatomitlar asosan diatoma yo‘sinlari (yarmidan ko‘pi) ning va boshqa organizmlarniig suvdagi kremnezyom (SiO₂) ni o‘zlashtirib, ulardan skelet yasash, keyinchalik o‘lish va diagenetik zichlashish natijasida xosil bo‘lgan kremnezyom konlaridir. Tarkibida 70-98 % eruvchi kremnezyom bo‘lib, adsorbentlik va issiqlik o‘tkazmaslik xossalariga ega. Ular ko‘prok to‘rtlamchi va uchlamchi davr cho‘kmalari bo‘lib, Volgabo‘yida, Uralda va boshqa joylarda tarqalgan.
Trepellar, diatomitlar hamda radiolyariya, sukula, gubka, foraminifer kabi organizm qoldiqlarining zamin suvlari ta’sirida opal va xalsedon bilan qayta ishlanuvi natijasidagi oddiy chukindi tarikasida xosil bo‘ladi. Tashki kurinishi va xodca- lari diatomitlarga Uxshaydi. lyokin organik qoldiqlari kam yoki butunlay yuk bo‘ladi. Tarkibida opal va xalsedondan tashkari oz mivdorda gil moddasi, glaukonit, kvars, dala shpatlari bo‘lishi mumkin. Rangi ok. kulrang. qo’ngir, qizil va ko’ra bo‘ladi. Bur, uchlamchi va toshko‘mir davrlari cho‘kmalari ichida tarqalgan.

FOYDАLАNILGАN АDАBIYOTLАR:

1. 
   Yershov V.V. i dr. «Geologiya i rаzvedkа mestorojdeniy poleznixiskopаemix». M. Nedrа, 1989
   
2. 
   Milyutin А.G. «Geologiya i rаzvedkа mestorojdeniy poleznixiskopаemix» M. Nedrа, 1989
   
3. 
   Kollektiv. Medno-porfirovye mestorojdeniya Аlmаlykа Tаshkent, Fаn. 1974
   
4. 
   M.D. Tursunov “Foydali qazilmalar” (hosil bo‘lish sharoitlari va jarayonlari) o‘quv qo‘llanma. Toshkent 2000 yil.
   
5. 
   Boymuxamedov X.N. va boshqalar. Foydali qazilma konlarining hosil bo‘lish sharoitlari va jarayonlari. ToshPI nash-ti, 1979.
   

Smirnov V.I. «Geologiya poleznix iskopаemix» M. Nedrа, 1989