Mavzu. Oilada ota-ona, farzand munosabatlarining ijtimoiy- psixologik muammolari. Annotatsiya: Dissertatsiyaning kirish

Ilovalar………………………………………………………………………….. 
 
 

---

4 
KIRISH 
Mavzuning dolzarbligi: Hammamizga yaxshi ma’lumki, oila jamiyatning asosiy 
bo’g’ini hisoblanadi.Vatanimiz taraqqiyoti, jamiyatimizning gullab-yashnashi 
oilalarda tug’ilib voyaga yetib kelayotgan barkamol avlodlarga chambarchas 
bog’liq. Har qaysi millatning o’ziga xos ma’naviyatini shakllantirish va 
yuksaltirishda, hech shubhasiz, oilaning o’rni va ta’siri beqiyosdir. Chunki 
insonning eng sof va pokiza tuyg’ulari, ilk hayotiy tushuncha va tasavvurlari 
birinchi galda oila bag’rida shakllanadi. Bolaning xarakteri,tabiati va 
dunyoqarashini belgilaydigan ma’naviy mezon va qarashlar-yaxshilik va 
ezgulik,olijanoblik va mehr-oqibat,or-nomus va andisha kabi muqaddas 
tushunchalarning poydevori oila sharoitida qaror topishi tabiiydir.Shuning uchun 
ham oilada ota-ona farzand o’rtasidagi munosabatlarining to’g’ri yo’lga qo’yilishi 
oila mihitida paydo bo’ladigan ota-onaga hurmat,farzandlarga esa izzat ko’rsatish 
bilan qaror topadi. Ko’p yillik ilmiy kuzatish va tadqiqotlar shuni 
ko’rsatadiki,inson o’z umri davomida oladigan barcha ma’lumotlarning 70%ini 5 
yoshgacha bo’lgan davrda olar ekan.Bolaning ongi asosan 5-7 yoshda 
shakllanishini inobatga oladigan bo’lsak,aynan ota-onaning farzandga bo’lgan 
munosabati uning kelajakda psixik jarayonlari,his-tuyg’ulari, intellektual,fiziologik 
va psixologik rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etadi.Yosh avlodning xulq-
atvori va barcha ijobiy va salbiy xususiyatlarining shakllanishida eng avvalo 
oiladagi muhit,shaxslararo munosabatlar muhim ahamiyat kasb etadi.Bugungi o’ta 
shiddat bilan rivojlanib borayotgan hayot insonlarning oila,qadriyatlar,oiladagi 
shaxslararo munosabatlar kabi masalalarda ham dunyoqarashlarning o’zgarishiga 
olib kelmoqda. Jamiyatning hozirgi o’ta mas’ulyatli davrda biz o’z oldimizga 
qo’ygan vazifalar juda murakkab bo’lib, ularni to’liq va sifatli amalga oshirish 
uchun barchamiz bir musht bo’lib harakat qilishimiz kerak.
1
Mamlakatimizning xar 
tomonlama 
rivojlanishi dunyo 
hamjamiyatida 
munosib o’rin egallashi
1
“Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz” Toshkent-O’zbekiston-2017.37-bet. 

---

5 
fuqorolarimizga bevosita bog’liq bo’lib , ularning jamiyat taraqqiyotida tutgan 
o’rni o’ziga bo’lgan bilimi va aql zakovatiga bo’lgan ishonch psixologiyasining 
mexanizmlarini qay darajada rivojlanganligi bilan chambarchas bog’liq 
bo’ladi,shaxsning psixik jarayonlari, his-tuyg’ulari, intellektual,fiziologik va 
psixologik rivojlanishi,maqsad sari intilishi,o’z oldiga yuksak maqsadlar qo’yib 
kelajakda unga erishishi ko’p jihatdan oila va oiladagi ota-ona farzand 
munosabatlariga bog’liq. Shu boisdan ham bugungi kunda prezidentimiz 
Sh.M.Mirziyoyevning 2016 yil “Sog‘lom ona va bola yili” deb e’lon qilinishida, 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son 
“O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha “Harakatlar 
strategiyasi to‘g‘risida”gi Farmoni, 2018 yil 2 fevraldagi PF-5325-son “Xotin- 
qizlarni qo‘llab-quvvatlash va oila institutini mustahkamlash sohasidagi faoliyatni 
tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni, 2012 yil 27 
fevraldagi PQ-1717-son “Mustahkam oila yili” Davlat dasturi to‘g‘risidagi Qarori, 
2018 yil 27 iyundagi PQ-3808-son “O‘zbekiston Respublikasida oila institutini 
mustahkamlash konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qarori va O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 26 martdagi 229-son “O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazi 
faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori, mamlakatimizda 
oila, oilada ota-ona farzand munosabatlarini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb 
etadi. 
Hozirgi kunda dunyo miqyosida oilani rivojlantirish, yangi oilaviy munosabatlarni 
shakllantirish, oila instituti va oila siyosatining zamonaviy modeli, postindustrial 
jamiyatda oila instituti inqirozlari, oila kichik guruh sifatida, yosh oilalar va 
ularning muammolarini hal etish yo‘llari, familistika va genderologiyaning 
ijtimoiy-madaniy muammolari, oilada psixologik xizmatni joriy etish, oila 
psixodiagnostikasi, oiladagi gender rollar, oila va maktab o‘zaro hamkorligi 
psixologiyasi, ijtimoiy xavflar sharoitida oila, farzandlikka olgan oilalarda ota-ona 

---

6 
va farzand munosabatlarini psixologik-pedagogik tashkil etish va har xil etnik 
tizimlarda oilani shakllantirishning psixologik asoslari, oiladagi er-xotin 
munosabatlarini 
muvofiqlashtirishning 
psixologik 
mexanizmlari 
doirasida 
tadqiqotlar olib borilmoqda. Mazkur tadqiqotlarga hamohang tarzda oilada ota-ona 
farzand munosabatlarining ijtimoiy psixologik muammolariini tadqiq etish muhim 
ahamiyat kasb etadi. 
Darhaqiqat, oila jamiyatning ijtimoiy, iqtisodiy va xuquqiy rivojlanishiga 
poydevor bo‘ladigan asosiy ijtimoiy institut hisoblanadi. Oilaning jamiyat 
ma’naviy hayoti, uning barqarorligidagi o‘rni va nufuzi haqida davlatimiz rahbari 
Shavkat Mirziyoev so‘zlagan nutqlarida “Oila men uchun muqaddas. Muqaddasligi 
shuki, avalambor inson qaerda ishlashidan qat’iy nazar agar oilada tarbiya, oilada 
muhit, oilada halollik, munosabat, tarbiyaga alohida e’tibor bermasa, hesh qachon 
natija bo‘lmaydi. Shuning uchun men farzandlarimning tarbiyasiga juda katta 
e’tibor beraman. Har bir farzandimga ham, nevaramga ham alohida o‘zimning 
munosabatim bor. Har bir nevaramning alohida xarakterini bilaman, orzusini 
istagini bilaman”. “Odam baxtliman deyishga qanchalik haqqi bor? Agar oilang 
bilan sen baxtli bo‘lsang, baxtliman deyishga haqqing bor. Faqat oilam emas, 
halqim baxtli bo‘lsa men o‘zimni baxtli deb bilaman”,-deya ta’kidladilar.
Shunday ekan oiladagi shaxslararo munosabatlar,ayniqsa,ota-ona va farzand 
munosabatlari bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri sanaladi. 
Hammamiz yaxshi tushunamizki,oldimizda turgan keng ko’lamli vazifalarni 
amalga 
oshirish 
uchun 
kadrlar 
bilan 
ishlashninhg 
butun 
tizimini 
takomillashtirishga doir bir qator ishlarni amalga oshirishimiz kerak deydi-
prezidentimiz Sh.Mirziyoyev.
2
Bu gaplar albatta oilaviy munosabatlar masalalarida 
ish olib borayotgan psixologlarga ham taalluqlidir. Mamlakatimizda qabul 
2
“Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz’’Toshkent-O’zbekiston-2016.25-bet 

---

7 
qilinayotgan va juda katta etibor qaratilayotgan masalalardan biri deya etirof 
etilayotgan oila va oilaviy munosabatlar masalasi unga qaratilishi zarur bo’lgan 
qaror,farmon va farmoishlarning ishlab chiqilayotganligi ham mavzuning naqadar 
dolzarb ekanligini isbotlaydi.