Mavzu: Ona ulug’ zot

Darsning borishi:

1. 
   Tashkiliy qism. Darsni tashkil qilish.
   

Dars boshlanishi bilan sinf o’quvchilari ikki guruhga bo’linadi.

2. 
   O’tilgan darslar yuzasidan takrorlash.
   

O’tilgan mavzu bo’yicha savol javob o’tkazish.

1. 
   Maktabimizda qanday to’garaklar faoliyt ko’rsatadi?
   
2. 
   Siz qaysi to’garakka a’zosiz?
   
3. 
   To’garak mashg’ulotlarida qanday ishlar bilan shug’ullanasiz?
   
4. 
   Maktabdan tashqari to’garaklar bilan ham shug’ullanasizmi?
   

3. 
   O’quvchilarni dars mavzusi, borishi bilan tanishtirish va ularning faoliyatini o’quv topshiriqlarini bajarishga yo’llash.
   
4. 
   Yangi mavzuni o’rganish.
   

Yangi mavzu: O’zbek tili shevalari. O’zbek tilining so’z boyligi haqida suhbat.
“Klaster” usulida o’quvchilarning til haqidagi bilimlarini aniqlash. Ikki guruhga flipchat, turli rangdagi markerlar berib, guruhlarga 5 daqiqa vaqt ajratiladi.Topshiriq bajarib bo’lingandan so’ng har bir guruhdan bittadan o’quvch chiqib bajargan topshiriqlari haqida gapirib beradilar.
O’quvchilarga topshiriqni bajarish uchun quyidagi yo’naltiruvchi savollarni berishimiz mumkin. 1.Til nima uchun xizmat qiladi? 2. Qanday tillarni bilasiz? 3. Til organish uchun nima qilish kerak? 4. Til haqida qanday maqollarni, hikmatlarni bilasiz? Va h.k.
Demak, til insonlar o’rtasidagi eng muhim aloqa vositasidir. Odamlar til vositasida o’z fikrlarini, his-tuyg’ularini ifodalaydilar. Til paydo bo’lgandan keyin jamiyat tez rivojlana boshlagan. Jamiyatimiz taraqqiy etib brogan sari til ham rivojlanib boradi. Chunki til yakka odamga emas,balki butun jamiyatga tegishli. Shu jamiyat a’zolari yordamida shakillantirilib, rivojlanib boradi.
O’zbek tili shevalari.

Qayerda yashasahidan qat’iy nazar o’zbek millatiga mansub barcha odamlar tomonidan ishlatiladigan til milliy o’zbek tili deb ataladi. Umumxalq o’zbek tilining tarkibi bir xil emas. Milliy til o’z tarkibiga sheva, so’zlashuv nutqi, jargonlar, vulgarizm,varvarizm kabi guruh so’zlarni qamrab oladi. Milliy o’zbek tilida shevalarning ko’pligi adabiy tilga bo’lgan ehtiyojni yuzaga keltirgan. Adabiy til og’zaki va yozma shaklda bo’ladi.

Sheva bir millatga mansub bo’lib, lekin turli hududlarda yashaydigan odamlar tomonidan ishlatiladigan milliy til ko’rinishidir. Sheva adabiy tildan fonetik/tovush/, leksik/so’z/ va grammatik/qo’shimchalar va gap qurilishi/ jihatdan farq qiladi. Xalq shevalarining faqat og’zaki shakli mavjud. Sheva ma’lum bir joyda istiqomat qiladigan kishilarning o’zaro aloqada bo’lishlari uchun xizmat qiladi.Ma’lum hududdagina qo’llanib, faqat shu yerda yashovchi kishilarga tushunarli bo’lgan so’zlar shevaga xoc so’zlar deyiladi.
Shevalarning bir-biriga yaqin bo’lgan guruhlari lahja deb ataladi./dialekt so’zi sheva va lahja tushunchalarini birgalikda ifodalaydi./
O’zbek milliy tili tarkibida uchta lahja bor:

1. 
   Qarluq lahjasi asosan shahar shevalarini o’z ichiga oladi.(Toshkent, Samarqand, Buxoro, Andijon, Farg’ona) Masalan: elak-elay, terak-teray,