Mavzu: O'zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

Darsning rejasi:
1.Sonlarning arab va rim raqamlari bilan yozilishi.
2.Sonlarga qo'shimchalar qo'shilganda ularning yozilishi. O'qituvchi mavzu ostida berilgan 1-va 2-topshiriqlarni bajartirish
orqali sonlarning yozilishi haqida dastlabki tushunchalarni beradi.
So'ngra sonlarning yozilishidagi tubandagi o'rinlarga diqqatni qa-ratadi.
1.Harf bilan yoziladi: ikkovi, beshta, yuzinchi.
2. Arab raqami bilan yoziladi: 2003-yil, 21-iyun, 26-uy.
3. Rim raqami bilan yoziladi: XXI asr, X bob, V bosqich. Sonlarning yozilishida e'tiborga molik bo'lgan o'rinlardan biri
shundaki, ikki, olti, yetti sonlariga jamlovchi sonni hosil qiluvchi qo'shimchalar qo'shilganda, ularning o'zagida tovush tushishi hodisasi ro'y beradi. Ikki-ovi - ikkovi, yetti-ovlon - yettovlon, olti-alasi - oltalasi kabi.
O'qituvchi bu holatga alohida urg'u berishi lozim.
257-, 259-mashqlarni bajarishda yuqoridagi fikr-mulohazalarga asoslanib ish ko'riladi. Mashqlarni bajarish jarayonida sonlarning sintaktik vazifasiga ham e'tibor qaratiladi.
258-mashq asosida esa o'quvchilarning og'zaki nutqi rivojlantiriladi.
Darsni yakunlash:a)baholarni e`lon qilish.
b)Uyga vazifa259 -mashq.Sonlarni qavs ichidagi qo`shimchalarni qo`shib ko`chiring.


OLMOSH
Darsning maqsadi:
a) ta'limiy maqsad - olmosh haqida ma'lumot berish;
b) tarbiyaviy maqsad- o'quvchilarda ijobiy fazilatlarni shakllanti­rish;
d) rivojlantiruvchi maqsad - mantiqiy fikrlash malakalarini rivojlantirish, yozma nutqni o'stirish.
Darsning jihozi: mavjud texnika vositalari, olmosh turlari bo'yicha jadval.
Darsning rejasi:
1.Olmosh haqida ma'lumot.
2. Olmoshning ma'no turlari.
Dars 1-topshiriqni bajarish bilan boshlanadi. Sinf doskasiga qu-yidagi gaplar yoziladi:
Ahmad sinfimizda eng a'lochi o'quvchi, shuning uchun u katta obro'-e'tiborga ega. Gaplarni bir-biriga qiyoslab o'qish so'raladi. Ikkinchi gapdagi u so'zi birinchi gapdagi qaysi so'z o'rnida almashib kelganiga o'quvchilarning diqqati tortiladi. Shundan so'ng sinf doskasiga quyida-gi so'zlar ham yoziladi: . . keldim, . . o'qidi, . . yozdik. O'quvchilardan nuqtalar o'rniga kesimlarning mazmuniga mos egalar qo'yish so'raladi. Og'zaki bajartiriladi.
260-mashqni bajartirish orqali olmoshlarning qaysi so'z turkumi o'rnida qo'llanishiga o'quvchilar e'tibori tortiladi. Olmoshlar o'rniga tcgishli so'z turkumidagi so'zni almashtirish topshirig'ini beriladi. Masalan: U o'ymakor eshikni qiya ochib ichkari kirdi - Nodirbek o'ymakor eshikni qiya ochib ichkari kirdi.
261-mashq yuqoridagi mashqlarga nisbatan biroz murakkabroq. (O`quvchilardan fikrlash talab etiladi. Namuna: Uning beshta kitobi bor. Yana . . . bo'lsa o'nta bo'ladi. Daftarga shunday yozilishi kerak: Uning beshta kitobi bor, yana shuncha bo'lsa o'nta bo'ladi. Nuqtalar o'rniga qo'yilgan so'zga so'roq beriladi. Qaysi so'z turkumi o'rnida qo'llangani i/ohlab o'tiladi. Qaysi gap bo'lagi vazifasini bajargani belgilanadi.
Mashqlar bajartirilgach, olmoshning ma'no turlari bo'yicha tayyorIangan jadval ko`rsatiladi: