Mavzu: Oziq-ovqat uglevodlari, ularning kimyoviy xususiyatlari va tahlil qilish usullari Reja

Mavzu: Oziq-ovqat uglevodlari, ularning kimyoviy xususiyatlari va tahlil qilish usullari
Reja

1. 
   Uglevodlarni umumiy tavsifi.
   
2. 
   Uglevodlarni fiziologik ahamiyati.
   
3. 
   O‘zlashtiriladigan va o‘zlashtirilmaydigan uglevodlar.
   
4. 
   Tahlil qilish usullari
   

1. 
   Uglevodlarni umumiy tavsifi.
   

Hozirgi vaqtda qabul qilingan sinflanishga muvofiq uglevodlar 3 guruhga bo‘linadi: monosaxaridlar, oligosaxaridlar va polisaxaridlar

Monosaxaridlar
Odatda monosaxaridlar 3 tadan 9 tagacha uglerod atomidan tashkil topgan. Eng ko‘p tarqalganlarga pentozalar va geksozalar kiradi. Funksional xususiyatlariga ko‘ra ular aldozalar va ketozalarga bo‘linadi.
Monosaxaridlarga glyukoza, fruktoza, galaktoza, arabinoza, ksiloza va D-riboza kiradi.

Glyukoza (uzum shakari) erkin holda ho’l mevalarda uzumda 12%, olxo‘ri, gilosda 5-6%, asalda 36%) bo‘ladi.

Fruktoza toza holda asalda 37%, uzumda esa 5,5% uchraydi.
Galaktoza – sut shakari laktozani tarkibiy qismi bo‘lib, sutda o‘simlik to‘qimasida va urug‘ tarkibida uchraydi.
Arabinoza pektinli va shilimshiq moddalar, kamedlar, gemitsellyuloza tarkibiga kiradi.
Ksiloza (daraxt shakari) paxta shulxasi, makkajo‘xori so‘tasi tarkibida bo‘ladi. Ksiloza pentozan tarkibiga kiradi.
D-riboza monosaxaridlar ichida alohida o‘rinni egallaydi. Biologik faol modda sifatida universal komponent bo‘lib nasliy informatsiya uzatishda mas’ul. — ribonuklein (RNK) va dezoksiribonuklein (DNK) kislota; ATF va ADF tarkibiga kiradi, ular asosida energiya yig‘iladi va tarqatiladi.
Polisaxaridlar
Oligosaxaridlar. Birinchi tarkibli polisaxaridlar molekulasida 2 tadan 10 tagacha monosaxariddan iborat bo‘lib o‘zaro glyukozid bog‘i bilan bog‘langan bo‘ladi. Bularga disaxaridlar, trisaxaridlar va boshq. kiradi.
Tabiatda disaxaridlardan maltoza, saxaroza va laktoza keng tarqalgan.
Maltoza, α-glyukopiranozil-(1,4)-α-glyukopiranoza kraxmalni parchalanishi natijasida hosil bo‘ladi.
Eng ko‘p tarqalgan disaxaridlarga saxaroza kiradi. U bir molekula α-D-glyukoza va β-D-fruktozadan iborat.
Disaxarid laktoza faqat sut tarkibida uchraydi va β-D-galaktoza va D-glyukozadan iborat.
Trisaxaridlar ichida raffinoza fruktozadan, glyukozadan va galaktozadan iborat. Eng ko‘p miqdorda qand lavlagi tarkibida va dukkakli o‘simliklarda uchraydi.