Mavzu: Prezident Shavkat Mirziyoyev asarlari, Farmon va Qarorlarida jamiyat taraqqiyotini yangi bosqichga ko‘tarish g‘oyasining ishlab chiqilishi. Reja

O‘tgan yili mamlakatimizda buyuk alloma Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Yosh matematiklar xalqaro olimpiadasi muvaffaqiyatli o‘tkazilgan edi. Davlatimiz rahbari ushbu tajriba asosida fizika bo‘yicha Ahmad Farg‘oniy, kimyo fani bo‘yicha Abu Rayhon Beruniy, biologiya bo‘yicha Abu Ali ibn Sino, astranomiya bo‘yicha Mirzo Ulug‘bek nomlaridagi xalqaro fan olimpiadalari tashkil etish takliflari ilgari surdi.

Yoshlar ittifoqi negizida Yoshlar ishlari agentligi tashkil etish tashshabusi yig‘ilganlar tomonidan qo‘llab-quvvatlandi.

Yoshlar auditoryasiga yo‘naltirilgan tele-va radiokanallar, bosma nashrlarini birlashtirib, “Yoshlar media xoldingi” tashkil etish taklifi ham bildirildi.

“Yangi O‘zbekistonni albatta, yoshlar bilan birga quramiz. 2020 yil yoshlarga oid davlat siyosatida tub burilish yili bo‘ladi”, - dedi Prezident. Ochiq muloqot tarzida o‘tgan uchrashuvda yoshlar o‘z-fikr mulohazalarini bildirdi. Davlatimiz rahbari ularning takliflari bo‘yicha mutasaddilarga topshiriqlar berdi.

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2019 yil 19-martda bo’lgan vidioselektorda “beshta muhim tashabbus” ni ilgari surdilar. Ular orasida yoshlarni kitobxonlikka o’rgatish muhim o’rin tutadi.

Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev yoshlarda kitobxonlikka qiziqish uyg‘otish masalasiga alohida e’tibor qaratdilar “ Eng kitobxon maktab” , “Eng kitobxon mahalla”, “Eng kitobxon oila” tanlovlar o‘tkazish taklif etildi.

Keyingi yillarda mamlakatimizda yosh avlodni kitobxonlikka o‘rgatish va ularda kitob o‘qishga qiziqish uyg‘otishga alohida e’tobor qaratilmoqda. Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan mamlakatimiz aholisi o‘rtasida kitobxonlik madaniyatini yuksaltirishga, ayniqsa yosh avlodni bu nodir xazinaga oshno etish borasida salmoqli ishlar amalga oshirilmoqda. Negaki, qalbi va shuuriga kitob nuri singgan, ma’nan etuk, mustaqil fikrlay oladigan, milliy g‘ururi yuksak avlod bilangina yorqin kelajakni barpo etish mumkin.

Dunyodagi mashhur Garvard universiteti kutubxonasi peshtoqiga butun insoniyatga esdalik sifatida “Tushlik vaqtini o‘tkazib yuborganingga achinma, lekin kitob o‘qish uchun o‘tkazib yuborilgan vaqt bu katta yo‘qotishdir” degan ibratli jumla bitib qo‘yilgan. Darhaqiqat, kitob o‘qishni keyingi kunga qoldiraversak, insoniyat o‘zi bilmagan holda ma’naviy qashshoqlikka yuz tutaveradi. Hozir butun insoniyat globallashuv va axborot makonida yashamoqda. Shaxsning axborot olish manbai behisob. Internet va axborot makonidan turli ma’lumotlarni olish mumkin. Axborot manbalarining kuchli ta’siridan insonni kitobxonlikka qaytarish oson ish emas. Buning uchun umumiy o‘rta ta’lim maktablari o‘qituvchilari, ota – onalar va mahalla - kuy, keng jamoatchilikning hamkorlikdagi samarali harakati talab etilmoqda.

O‘quvchilarni kitobxonlikka o‘rgatish va kitob o‘qishga qiziqishini oshirish uchun yana nima ishlar qilishimiz kerak? Ilm- fanda ulkan kashfiyotlar qilgan, nazm va nasrda o‘zidan keyingi avlodlarga ulkan ma’naviy meros qoldirgan ota – bobolarimizning geni jannatmakon yurtimiz farzandlarining har birida yashab kelayotgan bo‘lsa, o‘z davrida butun dunyoda uyg‘onish davrini boshlab bergan ajdodlarimiz amalga oshirgan buyuk ishlarni bugungi avlod vakillari nega takrorlay olmayapti?

Ijtimoiy so‘rovlar shuni ko‘rsatadigi, kichik yoshdagi maktab o‘quvchilarining 43 foizi, yuqori sinf o‘quvchilarning 17 foizigina kitob mutolaa qilishni yoqtirar ekan. “Nima uchun bolaning yoshi ulg‘aygani sayin mutolaaga qiziqishi so‘nib boradi?” degan haqli savol tug‘iladi. Bunga javob quyidagicha bo‘ladi: Beg‘ubor qalbli bolakay maktab ostonasiga ilk qadam qo‘ygan kundan boshlab uztoz uning qalbiga kitobga mehr uyg‘otadi. Natijada bola kitobni sevib qoladi. Ana shu mehr oilada kitobxonlik muhitining yo‘qligi, e’tiborning sustligi sababli yildan-yilga susayib boradi.

“Men bir narsaga hayron bo‘laveraman,”- deb ta’kidlagan edi O‘zbekiston Qahramoni, taniqli adabiyotshunos olim Ozod Sharafiddinov. Qachon qaramang, to‘rtta odam yig‘ilsa, farzand tarbiyasining og‘irligi, ularni odam qilishning azobligi to‘g‘risidagi hasratga duch kelamiz. O‘-o‘-v birodarlar, buning eng oson yo‘li, eng arzon, eng samarali yo‘li, usuli shundoq yoningizda turibdi – ku: bolangizni kitob o‘qitishga o‘rgating, uning ko‘nglida badiiy adabiyotga mehr va muhabbat uyg‘oting, uch – to‘rt so‘mni qizg‘anmay muntazam kitob olib bering farzandlariningizga! Axir dunyoda kitobdan ham aqlliroq, undan ham donoroq biror ustozni topib bo‘ladimi? Axir kitoblarda yo‘q narsaning o‘zi yo‘q – ku! Odamni odam qiladigan jamiki kuch – qudrat, hikmat, go‘zallik, aql va odob kitoblarda “mana man” deb turibdi – ku! Nahotki bu buyuk ne’matdan, bebaho boylikdan bebahra bo‘lib ham odam bo‘lish mumkin, deb o‘ylasangiz?! Xato qilasiz, birodarlar, kitobsiz, badiiy adabiyotsiz biror odamning durustroq inson bo‘lganini, biror millatning o‘sib – unganini shaxsan men bilmayman…”

Keyingi yillarda mamlakatimiz ijtimoiy – iqtisodiy hayoti, ilm – fan, ta’lim va madaniyat sohasida amalga oshirilayotgan shiddatli islohotlar jahon hamjamiyatining e’tirofiga sazovor bo‘lmoqda. O‘zbekistonning xorijiy mamlakatlar bilan barcha sohalarda hamkorligining kuchayishi, ayniqsa ilm – fan va ta’lim sohasidagi hamkorlikka keng yo‘l ochilishi, ilm – fanning ishlab chiqarish bilan bog‘liqligini taminlash va uning natijadorligini oshirishga aloxida e’tibor qaratilmoqda. Xorijiy tajriba va innovatsiyalarni qo‘llash, ulardan samarali foydalanish mamlakatimizda amalga oshirilayotgan tub islohotlarning yanada takomillashuviga ko‘maklashmoqda.

Bu jarayonlar esa, avvalo o‘zimizning mamlakatimizda ajdodlarimiz yaratgan boy ma’naviy merosni puxta o‘rganish, so‘ngra xorijda, rivojlangan mamlakatlarda hayotning barcha sohalarda erishilgan yutuqlarni tahlil qilish va hayotga tadbiq etish uchun ilmli, xorijiy tillarni puxta biladigan, mustaqil fikrlaydigan, taffakuri keng, innovatsiyalarni o‘rganishga ishtiyoqi baland barkamol avlodni tarbiyalab voyaga etkazishni talab qiladi. Bunday hayotiy va dolzarb masalalarni hal etishda kitobxon yosh avlodning hissasi katta bo‘ladi.

YOshlarni kitobxonlikka o‘rgatish nihoyatda dolzarb masala ekanligini inobatga olib muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev o‘z faoliyatining sarchashmalaridayoq bu muhim masalaga alohida e’tibor qaratdi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Navoiy viloyati saylovchilar vakillari bilan uchrashuvda mamlakatimizda echimini kutayotgan muhim masalalar qatorida yoshlarni kitobxonlikka o‘rgatish, kitobxonlikka qiziqishni yosh avlod ongi va qalbiga singdirish masalalariga batafsil to‘xtalib o‘tdilar. Mutaffakir shoirimiz Alisher Navoiy nomi bilan atalgan viloyatda buyuk ajdodimiz Alisher Navoiy bobomiz xotirasiga hurmat – ehtirom ko‘rsatish, ul zotning tabarruk merosini o‘rganish, yosh avlodimizga bezavol etkazish borasida ibratli, ishlar qilinayotganiga alohida to‘xtalib o‘tdilar.

Bunday ezgu ishlar qatorida ulug‘ shoirning eng mashhur asarlari to‘rt kitob shaklida yuksak poligrafik sifat bilan nashr etilganini qayd qilib o‘tdilar. Shuningdek, inson ma’naviy olamini boyitishga xizmat qiladigan kitob haqida o‘z fikrlarini bayon qildilar: “Inson ma’naviy olamini boyitishda ulkan ta’sirga ega bo‘lgan kitob haqida so‘z ochilgan ekan, shu bilan bog‘liq muhim bir masalaga e’tiboringizni qaratmoqchiman. Ya’ni bugungi kunda jamiyatimizda kitobxonlik darajasi qanday? U bizni qoniqtiradimi? Kim keyingi paytda qaysi kitobni o‘qidi, farzandimizga qanday kitob olib berdik? Afsuski, ko‘p hollarda bu savollarga ijobiy javob berishimiz qiyin.”

Bu fikrlar nafaqat zalda o‘tirgan saylovchilar, balki butun mamlakatimiz aholisi uchun bong sadosi bo‘lib yangradi. Insonlar hayotda o‘zlari ko‘rib turgan, hayotiy va o‘ta dolzarb masalaning hal etilishi talab etilayotganidan mamnun bo‘ldilar.

Shuningdek, Prezidentimiz odamlar ongu tafakkuri, ma’naviy saviyasini yuksaltirishda kitobning o‘rniga alohida baho berdilar.

“Odamlarning ongu tafakkuri, dunyoqarashini o‘zgartirish, ma’naviy saviyasini yuksaltirish haqida ko‘p gapiramiz. Lekin bu borada eng oddiy va ayni paytda eng ta’sirchan vosita – bu kitob emasmi? Men shunga aminman – kitobsiz taraqqiyotga, yuksak ma’naviyatga erishib bo‘lmaydi. Kitob o‘qimagan odamning ham, millatning ham kelajagi yo‘q.”¹⁰

Keyingi yillarda nafaqat yoshlar, balki katta yoshdagi aholi o‘rtasida ham kitobxonlikdan bir qadar chetlashish yuzaga kelgan bir vaqtda hayotiy haqiqatning ochiqchasiga tahlil etilishi mamlakatimiz jamoatchiligining e’tirofiga sazovor bo‘ldi. Muhtaram Prezidentimiz tomonidan hozirgi vaqtda axborot – komunikatsiya sohasi, internet va boshqa aloqa vositalari kundalik hayotda keng qo‘llanilayotgani kitob o‘qishga halaqit beradi va kitob o‘qishga ehtiyojini pasaytiradi qabilidagi qarashlarda yurganlarning saboq chiqara olishlari uchun kontseptual ko‘rsatmalar berildi.

Ya’ni axborat maydonida qo‘llanilayotgan vositalarning imkoniyatlarini ham yoshlarda, aholining keng qatlamlarida kitobxonlikka qiziqish uyg‘otishga sarflash haqida zarur ko‘rsatmalar berildi.

“Albatta, hozirgi vaqtda axborot – kommunikatsiya sohasi shiddat bilan rivojlanmoqda, televidenie, radio, internet, kompyuter, mobil telefon kundalik hayotimizdan chuqur joy olmoqda. Biz ana shu imkoniyatlardan samarali faoydalanib, mamlakatimizda yoshlarning kitob o‘qishga bo‘lgan qiziqishini kuchaytirish, aholining kitobxonlik saviyasini yanada oshirishga alohida e’tibor qaratishimiz lozim.”¹¹

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev kitobxonlik madaniyatini yanada yuksaltirish, buning uchun mamlakatimizda kitob nashri, kitob savdosi, kutubxonalar ishini tashkil etish hamda yoshlar o‘rtasida kitobxonlikni tashviqot qilishning namunali shakllarini tashkil etish bo‘yicha bergan ko‘rsatmalari ham kontseptualligi va konstruktivligi bilan ajralib turadi.

”Buning uchun kitob nashri, kitob savdosi bilan bog‘liq ishlarimizni tanqidiy ko‘rib chiqishimiz kerak. Ta’lim - tarbiya muassasalari, idora va tashkilotlar, mehnat jamoalarida shu masala bo‘yicha turli tanlov, festival va aktsiyalar, kitob bayramlarini tashkil etishimiz kerak. Mavjud axborot – resurs markazlarini boyitish, kutubxonalar yo‘q joylarda ularni tashkil etishimiz lozim. Ota – bobolarimizdan qolgan yaxshi an’analarni davom ettirib, navoiyxonlik, boburxonlik, mashrabxonlik kechalari o‘tkazsak, kerak bo‘lsa, badiiy asarlarni televidenie orqali o‘qitishni yo‘lga qo‘ysak, nima deysizlar?”¹²

Bu dolzarb masalada Prezidentimiz buyuk shoirimiz Alisher Navoiy nomi bilan ataladigan viloyatni boshqalarga o‘rnak bo‘lishga chaqirdilar.

Mamlakatimiz Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning nafaqat “Mamlakatimizning javohir xazinasi” (Navoiy viloyati saylovchilar vakillari bilan uchrashuv 2016 yil 4 noyabr)dagi nutqida, balki boshqa ko‘plab ma’ruza va nutqlarida ham yoshlarda kitobxonlikka qiziqish uyg‘otish masalalariga to‘xtalib o‘tilgan. Ayniqsa, mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy – iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisi (2017 yil 14 yanvar)dagi ma’ruzalari ham kitobxonlikni yoshlar ongi va qalbiga yanada kengroq singdirish masalasidagi kontseptual g‘oyalar bilan ajralib turadi. Ushbu ma’ruza Yurtboshimiz ta’lim, ilm–fan va davlatning yoshlarga doir siyosatini amalga oshirish, ta’limning yangi zamonaviy usullarini, jumladan axborot- kommunikatsiya texnologiyalarni joriy etish sohasidagi ishlar ahvolini tanqidiy tahlil qilar ekanlar, bu boradagi dolzarb vazifalarni amalga oshirish yoshlarimiz, jamiyatimiz va mamlakatimizning kelajagi uchun strategik ahamiyatga ega ekanliga sababli bu borada beshta ustuvor vazifani ilgari surdilar. Bular orasida beshinchi ustuvor vazifa – kitoblarni chop etish va tarqatishdagi muammolarni hal qilishga qaratishdagi muammolarni hal qilishga qaratilgan edi.

”…Eng avvalo, yoshlar va aholi o‘rtasida mamlakatimizning boy tarixini, uning betakror madaniyati va milliy qadriyatlarini keng targ‘ib qilish, jahon ilm- fani va adabiyoti yutuqlarini etkazish uchun zarur muhit va shart – sharoit yaratish”¹³ zarurligini ta’kidlab o‘tdilar. Bunga erishish uchun kitobxonlik madaniyatini oshirish, yoshlarda kitobxonlikka qiziqish uyg‘otishdek dolzarb vazifani hal etish ustuvor vazifa ekanligi ham muhim ahamiyat kasb etishi yaqqol ko‘rinib turibdi.

Mamlakatimiz Prezidenti o‘z ma’ruza va nutqlarida turli darsliklarni yaratish, ularni chop etish va moliyalashtirish masalalarida turli idoralar o‘rtasidagi kelishmovchiliklarni zudlik bilan bartaraf etish bo‘yicha aniq ko‘rsatmalar berdilar. Ayniqsa, darsliklar maxsus va badiiy adabiyotga bo‘lgan real ehtiyojni, ularni boshqa tillarga tarjima qilish, ular bilan o‘quv yurtlari, kutubxona va axborot – resurs markazlarini ta’minlash bo‘yicha chora – tadbirlar kompleksini ishlab chiqish va hayotga tadbiq etish borasidagi ko‘rsatmalari ham yoshlar va aholining keng qatlamlari o‘rtasida kitobxonlikni targ‘ib etishga qaratilgan edi.

“Bunda yoshlar va aholining keng qatlamlari o‘rtasida kitobxolikni targ‘ib qilish masalalariga ham alohida e’tibor berish lozim bo‘ladi. Kitoblarning haqiqiy narxi shakllanishini juda ham puxta o‘rganish zarur. Hozirgi paytda hammamizning oldimizda juda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan masala ya’ni kitobxonlikni keng yoyish va yoshlarimizning kitobga bo‘gan muhabbatini, ularning ma’naviy immunitetini yanada oshirishga qaratilgan ishlarimizni yangi bosqichga olib chiqish vazifasi turibdi. ”¹⁴

Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev kitobsiz kelajak yo‘qligini, rahbardan tortib oddiy aholigacha kitobga mehr qo‘yishi – nurli kelajagimizning, barkamol avlodlarni voyaga etkazishimizning muhim poydevori ekanligini ta’kidlab o‘tdilar va bu borada amaliy ko‘rsatmalar berdilar.

Respublikamiz Prezidentining 2017 yil 12 yanvardagi “Kitob mahsulotlarini chop etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ‘ibot qilish bo‘yicha komissiya tuzish to‘g‘risida”gi Farmoyishi, 2017 yil 13 setyabrdagi PQ – 3271- sonli “Kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ‘ib qilish bo‘yicha kompleks chora – tadbirlar dasturi to‘g‘risida”gi Qarori ijrosini ta’minlash uchun ham kitobxonlik madaniyatini oshirish va yoshlarni, mamlakatimizning barcha aholisini kitobxonlikka undash muhim ahamiyat kasb etmoqda.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev asarlari, ma’ruza va nutqlarida kitobxonlikni yoshlar va keng jamoatchilik ongi va qalbiga singdirish bo‘yicha ilgari surilgan kontseptual g‘oyalar va konstruktiv ko‘rsatmalarni amalga oshirish va bu borada chiqarilgan Prezident Qaror va Farmoyishlari ijrosini ta’minlash barchamizning, eng avvalo biz o‘qituvchi va pedagoglarning dolzarb vazifamizdir.

Olimlarning fikricha, har bir odam miyasida taxminan 14 milliarddan oshiq neyron mavjud bo‘lib, ular insonnig fikrlashi, dunyoqarashi va aqliy salohiyatining oshib borishida muhim ahamiyat kasb etadi. Lekin eng qiziq tomoni, neyronlarning foydali ish koeffitsienti hammada har hil bo‘lar ekan. Inson aqliy mehnat bilan mashg‘ul bo‘lganida, ayniqsa kitob o‘qilayotganida ularning foydalilik koeffitsienti oshib borar ekan. Chunki mutolaa neyronlardagi hujayralarni ishlashga majbur etar ekan. Ana shu neyronlarning qancha ko‘p qismi harakatga tushsa insonning fikrlashi, dunyoqarashi ham shuncha kengayib borar ekan.

Keyingi yillarda mamlakatimiz aholisi o‘rtasida kitobxonlik bir qadar o‘sdi. Atrofimizga nazar tashlasak, kitobxon, kitobsevar, kitobyig‘ar va kitobparvar shaxslarni ko‘ramiz. Kitobsevar va kitobyig‘ar deb, o‘qiydimi – yo‘qmi, bir dunyo kitobga egalik qilishni xush ko‘ruvchilarga aytiladi. Kitobparvar shaxslar o‘zinikimi – yo‘qmi, o‘qisa – o‘qimasa kitobni avaylaydigan, eskilarni ta’mirlab zavqlanadigan insonlardir. Kitobxon esa o‘ziniki bo‘lsa – bo‘lmasa, kitobdan faqat o‘qib, hikmat topadigan chin mutolaa muxlislariga tushuniladi. Kuzatishlar ko‘rsatadiki, kutubxona xodimlari kitobparvar bo‘lishadi, keksa avlod vakillari kitobparvar va kitobxon, o‘rta yoshli qatlam esa faqat kitobxon bo‘lishadi.

Afsuski yoshlardan ayrimlari qalin muqovali, katta kitoblarni ko‘tarib yurish va javonga ohorini to‘kmay terib ko‘yishning o‘zi kishining aqliga aql qo‘shadi, deb xato o‘ylashadi. Ular kitobsevar yoki kitobyig‘ar bo‘lishning o‘zi etarli emasligini, kitobxonlikka qiziqganida ko‘p kitob mutolaa qilganlaridagina komillikka erishishlarini tushunib etishlarida o‘qituvchilarning ko‘maklari darkor bo‘ladi.

Yoshlarni kitobxonlikka o‘rgatishda Respublika miqiyosida o‘tkazilgan “YOsh kitobxon ” ko‘rik – tanlovi haqida ma’lumot berish kerak. 2017 -2018 yillar mamlakatimizda kitobxonlik tarixida alohida o‘rin tutadi. 2018 yil boshlarida ommaviy axborot vositalarida tarqalgan xushxabar hammaning e’tiborini tortdi. Unda kitob o‘qib, mashina “Spark” yutish mumkinligi aytilgan edi. Buning uchun ko‘p kitob o‘qib, shoiru – yozuvchilarning tarjimai holini, asarlarini mufassal o‘rganish zarurligi aytilgan edi. Bu xushxabardan mamlakatimiz yoshlarini kitobxonlikka da’vat etishda muhim ahamiyat kasb etdi. Ularni ko‘rik – tanlovning moddiy tomoni emas, ko‘proq ma’naviy tomoni qiziqtirar edi.

Yoshlar orasida mutolaa muhitini yaratish, kitobxonlik madaniyatini shakllantirish, yoshlarning intellektual bilimlarini va ma’naviy saviyasini oshirish, adabiyotning mo‘jaz olamiga olib kirish maqsadida O‘zbekiston Yoshlar Ittifoqining “Yosh kitobxon” tanlovi respublika bosqichi o‘tkazildi. Unda Qoraqalpog‘iston Respublikasi, barcha viloyatlar va Toshkent shahridan viloyatlar va Toshkent shahar bosqichi g‘oliblari ishtirok etdi.Samarqandlik Mohiniso Shomurodova 252,25 ball bilan 1-o‘rinni, xorazmlik Umidjon Qutlimurodov 245 ball bilan 2 – o‘rinni, buxorolik Nodira Murodullaeva 221,75 ball bilan 3 o‘rinni qo‘lga kiritdi. “Yosh kitobxon” tanlovining ikkinchi turida esa farg‘onalik Sharofatxon Ismoilova 270,05 bilan 1- o‘rinni, qashqadaryolik Abdulaziz Qurbonov 217,75 ball bilan 2 – o‘rinni, Toshkent shahrida Sarvinoz Saksonova 200 ball bilan 3 – o‘rinni qo‘lga kiritdi. Birinchi o‘ringa eng oliy sovrin “Spark” avtomashinasi, ikkinchi o‘ringa kompyuter jamlanmasi, uchinchi o‘ringa esa 200 dona kitob berildi.

“Yosh kitobxon” ko‘rik – tanlovini ommaviy axbarot vositalari orqali ko‘rib tomosha qilgan yoshlarga bu ma’lumotlar darslarda o‘qituvchining kitob o‘qishga da’vatkorona maslahatlari bilan etkazilsa yanada ta’sirliroq bo‘ladi.

O‘n etti yoshiga kirib – kirmay O‘zbekiston Yoshlar Ittifoqining “Yosh kitobxon” tanloviga yuzdan ziyod kitobni o‘qib, puxta tayyorlanib, asarlarning suratiyu – siyratini obdon o‘rganib kelgan Mohiniso sabab Narpay tumanida “Kitob o‘qigan mashina yutarkan” degan gap keng tarqalgani, uning sinfdosh va dugonalari kutubxonayu kitob do‘konlariga oshiqqanliklari hammaning ko‘z o‘ngida sodir bo‘ldi-ku?! Mamlakatimizdagi barcha umumta’lim maktablarida bu harakat keng yoyilishiga turtki bo‘ldi.

“Yosh kitobxon” ko‘rik – tanlovida 1 – o‘rinni olib “Spark” avtomabilini yutib olgan, Mohinisodan “Ma’rifat” gazetasi muxbiri Charos Nizomiddinova kitob o‘qishning foydasi ne ekanini so‘raganlarida u shunday javob qaytargan: “Kitob o‘qib, faxr va ma’naviyat nima ekanini angladim…” Mohiniso yana o‘z javobini quyidagi fikrlar bilan to‘ldirgan: “Bugungacha o‘qigan kitoblarim orasida ikki kitobni – Oybekning “Navoiy”, Jyul Vernning “O‘n besh yoshli kapitan ” romanlarini alohida qadrlayman”, - deydi Mohiniso Shomurodova .“O‘n besh yoshli kapitan”da har bir inson ozod va erkin yashashga haqli ekani, hech kim birovga qaram bo‘lmay umr kechirishiga urg‘u berilgan bo‘lsa, “Navoiy” romanida buyuk bobomizning Movarounnahr uzra quyoshdek porlab turgani aytiladi. Ikkisi ham o‘quvchini to‘lqinlantirmay qo‘ymaydi. Mustaqil mutolaagina yon–atrofdagi hodisalarni teran kuzatishni o‘rgatarkan”.¹⁵

Yurtimizning barcha hududlaridan “Spark” minib uyimga qaytaman, deb kelgan yigit – qizlar qatorida turib, ota – onasining, ustozlarining ishonchini oqlagani, eng yaxshi yosh kitobxon nomiga musharraf bo‘lgani bilan faxrlangan Mehriniso, “Yosh kitobxon” ko‘rik tanlovi yakunlariga to‘xtalib: ”Bu tanlov yirik yutuq, moddiy tuhfalardan ko‘ra, bizga kitobni qanday o‘qish kerakligini, o‘zaro hamkorlik, do‘stlik, hamjihatlik neligini o‘rgatgani bilan ham yanada qadrli”, - deb ta’kidlaydi.

17 yoshga kirgan O‘zbekiston qizining bu e’tiroflari o‘z tengqurlarini kitobxonlikka da’vat etishi, shubhasiz uning mutolaadan uzilmay, muttasil o‘qib – o‘rganishi, qiziqishlari serobligi boshqa tengdoshlariga ham, albatta “yuqadi”, deb o‘ylaymiz.

Bugun mamlakatimizda kitobxonlik va mutolaa, yoshlarimizni kitob o‘qishga qaytarish, mutolaa va kitobxonlikning davlat siyosati darajasiga ko‘tarilayotgani sabablarini har bir o‘quvchi anglab etishga intilmoqda. Negaki, yoshlarimiz qalbida millatni sevish, Vatanni ardoqlash, milliy qadriyatlarimizni asrab – avaylash, bir gap bilan aytganda, ruhan tetik, qalban yuksak va barkamol bo‘lib voyaga etish uchun birdan – bir yo‘l mutolaa ekanligini o‘quvchilar ongi va qalbiga singdirib borilmoqda. Mamlakatimizda xalqimizning kitobga va mutolaaga bo‘lgan ehtiyojini to‘laqonli qondirish, har bir fuqaro o‘zi istagan bilimga ega bo‘lishi, qidirgan kitobini topa olishi uchun keng imkoniyat yaratib berilgan. Albatta, har bir xalqning qiyofasi uning nechog‘lik ma’rifatparvar, ma’naviyatli ekanligida ko‘rinadi. Bugun butunjahon guvohi bo‘lib turibdiki, kitob o‘qimagan, ma’naviyatdan, ma’rifatdan yuz o‘girgan davlat, xalq, millatning ahvoli qay darajada bo‘ladi?

Biz o‘zbeklarga esa kitobxonlik qon bilan kirgan. Ilmga bo‘lgan ishtiyoq asrlar davomida qanday vujudimizda kezib yuradi. Zero, kitob bashariyatning jaholatga qarshi kurashuvidagi eng katta va qudratli quroldir. Har qanday, moddiy va ma’naviy tahdidlarga dosh beradigan qal’a kitobdir. Kitob o‘qigan bola, o‘qigan o‘g‘il – qiz hech qachon yovuzlikka yuz burmaydi. Har qanday yovuz to‘dalarga qo‘shilib qolmaydi. O‘z Vatani, xalqini sotmaydi. Kitob bu insoniylik va iymonlilikning yadrosi, o‘q ildizi, o‘zagidir. Qur’oni Karimdan tortib barcha ulug‘ kitoblarning tengsiz va beqiyos xizmati shuki, ular odamlarda iymon tuyg‘usini mustahkamlaydi. Shunday ekan, yaxshi va yorug‘ kitoblar insoniyat qalbini nurlantirib turadi.

O‘quvchilar ongi va qalbiga millatni millat, davlatni davlat, xalqni xalq qiluvchi yagona kuch ham kitob ekanligi xaqidagi fikrlarni, kitob- moziyning ko‘zgusi, kitobsiz kelajak yo‘qligini nafaqat o‘quv mashg‘ulotlari vaqtida, turli xil tarbiyaviy tadbirlarda ham singdirib borish zarur. O‘quvchilarni kitobxonlikka yanada qiziqtirishda ularga yangi nashr etilgan kitoblar haqida ma’lumotlar berib borish zarur.

2017 yil 3 avgust kuni mamlakatimiz ijodkor - ziyolilari bilan bo‘lib o‘tgan uchrashuvida belgilab berilgan vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida hayotning barcha jabhalarida fidoyilarcha mehnat qilayotgan zamondoshlarimizning badiiy mukammal obrazlari yaratilishiga hissa qo‘shishi, bugungi ulug‘vor bunyodkorlik ishlarini tarix zarvaraqlariga muhrlash maqsadida asarlar yaratish yuzasidan, O‘zbekiston matbuot va axbarot agentligi “Taraqqiyot strategiyasi va zamonamiz qahramoni” mavzusida e’lon qilgan loyihasi asosida G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot matbaa – ijodiy uyi nashr etgan yangi kitoblarni o‘qishga tavsiya etish mumkin. Bular yozuvchi Qo‘chqor Norqobilovning “Bu erlarda hayot boshqacha” , Isajon Sultonning “Hazrati Xizr izidan” Luqmon Bo‘rixonning “Titrayotgan tog‘” , Abduqayum Yo‘ldoshevning “Osmon og‘ushi” nomli asarlarini o‘qishga tavsiya etish yaxshi samara beradi.

O‘quvchilarga nashr etilgan yangi kitoblarni o‘qishga tavsiya etar ekanmiz, ularning mazmuni haqida qisqacha gapirib berish o‘rinlidir. Masalan, Isajon Sultonovning “Hazrati Xizr izidan” kitobining mazmuni haqida so‘zlab berish kerak. Asarning bosh qahramoni hayotida ko‘p muammolarga duch kelib, qiynalib o‘z muammolarini yechishga yordam so‘rash uchun Hazrati Xizrni izlab yo‘lga chiqadi. Qoraqalpoq Xorazm yurti, Buxoro, Samarqand, vodiy taraflardan va boshqa hududlardan Hazrati Xizrni izlaydi. Ammo Hazrati Hizrni uchrata olmaydi. Shunda o‘ylab turib, yoshligida kasallanganida otasining kechqurun qattiq sovuq va ayozni pisand qilmay farzandini to‘niga mahkam o‘rab kasalxonaga olib borgani, davolatgani haqidagi xotiralari esiga tushadi. Go‘dak bola bu holatni eslay olmasada, otasining aytib berganlari asosida xotirasida saqlagan edi. Keyin o‘ylab qoladi, balki meni o‘shanda o‘limdan saqlab olgan otam (padari buzrukvorim) Hazrati Hizrdir. Meni ming to‘lg‘oq bilan dunyoga keltirib, oq yuvib, oq taragan Onam – chi. Menga ming mashaqqat bilan ilm o‘rgatgan, harfni tanitgan, savodimni chiqargan ustozlarimchi? Ular Hazrati Xizr emasmikan?, - degan o‘y – xayollar bilan, ularning xizmatini qilib, duosini olish uchun qishlog‘iga qaytadi. Qishlog‘iga yaqinlashganda, uning oldidan oppoq soqolli, mo‘ysafed siymosidagi Hazrati Hizr chiqadilar. Unga qarata Xazrati Hizr aytadilar: “ Sen to‘g‘ri yo‘lni tanlading?”. Endi tila tilagingni deganda, asar qahramoni ona yurtimga, butun jahonda tinchlik bo‘lsin. Yer yuzida hamisha faravon hayot hukmron bo‘lsin. Meni dunyoga keltirgan ota – onam, ma’rifat ziyosini bergan barcha ustozlarim ezgu niyatlariga yetsin – deya tilak so‘rabdi. Hazrati Hizr ham uning tilaklaridan mamnun bo‘ldilar. Isajon Sultonning “Hazrati Hizr izidan” asari Buyuk Britaniyaning London shahrida bo‘lib o‘tgan “Zamonamiz qahramoni” nominatsiyasi bo‘yicha tanlovda g‘oliblar qatoridan joy oldi. Asarning qisqacha mazmuni bilan tanishgan o‘quvchi bu asarni o‘qishga harakat qiladi.

Shuningdek, o‘quvchilarni mashhur olim va yozuvchilar hayotida kitob o‘qishning o‘rni bilan ham tanishtirib borish ularni kitobxonlikka o‘rgatishda muhim ahamiyat kasb etadi. Masalan, Nobel mukofoti laureati Bob Dilan o‘zining bolalik va yoshlik yillaridagi kitob o‘qishga bo‘lgan qiziqishlarini quyidagicha xotirlaydi. Bular: “Mobi Dik”, “G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q” va “Odisseya”dir. Nobel mukofoti laureati Bob Dilan “G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q” kitobini o‘qib olgan taassurotlarini quyidagicha tasvirlaydi: ”Bu kitobdan dahshatga tushganman. Yo‘qotilgan yoshlik, inson qalbining dunyoga bog‘lanish – yu, oqibatli bo‘lish xususida. Kitobni mutolaa qilayotganda bosh qahramon bilan ko‘plab iztirobni boshdan kechirasiz. Zulmatga mixlanganga o‘xshaysiz. Siz suygan jahon xayolingizda ming bir bo‘lakka ajralib ketadi. Dunyoga sig‘may qolasiz. Insoniyatga achinayotgan osmon ko‘z yosh to‘kadi. YOmg‘ir bir maromda quyadi. Siz esa yolg‘izsiz. Frontda otilgan o‘qning biri kelib naq yuragingizga tegadi. Siz adoyi tamomsiz. Tiriklikka keragingiz yo‘q. Urush haqidagi roman meni go‘yo telbaga aylantirib qo‘ydi ”, - deydi. Bolaligidayoq kitob o‘qishdan olgan ilk taassurotlarini Bob Dilan eslar ekan, hissiyotlarni anglashni, hayotga o‘z nigohim bilan boqishni, inson tabiatiga xos xislatlarni taroziga solishni, har bir hodisadan mohiyat izlashni kitobdan o‘rganganman” ¹⁶- deydi.

Ko‘ngilni poklab, ruhni oziqlantirish kuchiga ega kitoblar turli tillarda ko‘pligi yuksak ma’naviy hazinadir. Ammo barcha xazinalar kabi ularga ham qo‘l uzatsa etgudek ko‘rinsa – da, hamma ham etavermaydi. Bu hodisada erka bir qavmning taqdir sahovati bilan siylanishga o‘xshash hol mavjuddek tuyuladi. Ko‘pchilikka bunday siylov nasib etmagani bois, o‘zlarini engil – elpi narsalar bilan ovitishga urinadilar. Nobel mukofoti laureati Herman Hessening “Kitob mustaqil bo‘lmagan kishilarni yana ham ma’naviy zaiflashtirish uchun yozilmaydi”, degan so‘zlarni eslab ko‘raylik. Bunday kitoblarni haddan ortiq targ‘ib – tashviq qilishlariyam mumkin, ammo buyam foyda o‘rniga zararga ishlaydi. “Mutolaa ishtiyoqi meni yozuvchi qildi”¹⁷ – deydi belorus adibasi Svetlana Aleksievich.