Mavzu: psixodiagnostik tekshiruvda qo’llanadigan asosiy metodlar reja

Kuzatish asosidagi psixodiagnostik metodlar, albatta, kuzatish olib borish hamda olingan natijalardan psixodiagnostik xulosalar chiqarishning muvaffaqiyatli garovidir.

• 
  Kuzatish asosidagi psixodiagnostik metodlar, albatta, kuzatish olib borish hamda olingan natijalardan psixodiagnostik xulosalar chiqarishning muvaffaqiyatli garovidir.
  
• 
  Bunday kuzatishda standart sxemalar va sharoitlar kiritiladi, bunda nimani kuzatish, qanday kuzatish, kuzatish natijalarini qanday qilib belgilab borish, qanday baholash hamda sharhlash asosida xulosa chiqarish aniq belgilab olinadi.
  
• 
  Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan psixodiagnostik talablar – standartlashtirilgan kuzatish deb yuritiladi. Bunga misol sifatida, qandaydir topshiriqning yechimi bo‘yicha kichik guruhning ish faoliyatini ko‘rib chiqamiz (R.Beyls metodi bo‘yicha).
  

-Sharoitni yengillashtirish

• 
  -Sharoitni yengillashtirish
  
• 
  -Muammo yechimini taklif qilish
  
• 
  -Savollarga javob berish
  
• 
  -Ma'lumotlar berish
  
• 
  -Tushuntirib berish
  
• 
  -Yordam berishni taklif qilish
  
• 
  -Yordam so‘rash
  
• 
  -Tushuntirib berishni so‘rash
  
• 
  -Ma'lumotlar berishni so‘rash
  
• 
  -Savollarga javob berishni so‘rash
  
• 
  -Muammo echimini so‘rash
  
• 
  -Muammoni yanada chigallashtirish.
  

Bu sxema xulq-atvorni kuzatishning 12 xil tipini qamrab olgan, unda 6ta ijobiy va 6ta salbiy ko‘rinishlar ifodalangan.

Kuzatish natijalarini miqdoriy tahlil qilishda statistik metodlarni quyidagicha tartibda qo‘llash lozim:

• 
  Kuzatish natijalarini miqdoriy tahlil qilishda statistik metodlarni quyidagicha tartibda qo‘llash lozim:
  
• 
  -olingan natijalarni foizlar bo‘yicha hisoblash;
  
• 
  -o‘rtacha arifmetik qiymatni topish;
  
• 
  -o‘rtacha kvadrat og‘ishni topish (sigma);
  
• 
  -son qatoridagi miqdorlar tarqoqligini aniqlash (dispersiya);
  
• 
  -omillar o‘rtasidagi muayyan munosabatlar mavjudligini tahlil qilish (korrelyatsiya);
  
• 
  -metodikalar ishonchlilik darajasini aniqlash (StYudent mezoni).
  

• 
  B.G.Ananevning nuqtai nazaricha, psixologik kuzatish metodlari psixologik ob`ektlar bilan operatsiyalar tizimi bo’lib, fanning bilish ob`yektidir. Psixologiyada empirik metodlarni qo’llash muammosi ko’rib chiqilayotganda ularni psixologik metodlar tizimidagi o’rnini aniqlashdan boshlash kerak. Empirik metodlarni qo’llashning beshta darajasini ajratish mumkin.
  
• 
  1. Metodika darajasi.
  
• 
  2. Metodik qo’llanma darajasi.
  
• 
  3. Metod darajasi.
  
• 
  4. Tekshirishni tashkil qilish darajasi.
  
• 
  5. Metodologik yondashish darajasi.
  

• 
  To’g`ri, «metod» atamasini turli darajada ishlatsa bo’ladi, masalan psixofizikada – o’rtacha xatolar metodi, chegara metodi bor: psixodiagnostikada – proektiv metod (ikkinchi daraja); psixosemantikada semantik differentsial metod va repertuar kataklar metodi haqida gapiriladi (birinchi daraja); yosh davrlari psixologiyasida psixogenetik metod to’g`risida baxs yuritiladi va uning turlichaligi – egizaklar metodida (to’rtinchi daraja) ko’rsatilgan.
  
• 
  Psixologik tadqiqotda qo’llaniladigan usullarning darajali bo’lishini
  
• 
  G. D. Pirov taklif etgan. U metodlarni quyidagi guruhlarga bo’lgan:
  
• 
  1) xususiy metod (kuzatuv, eksperiment, modellashtirish);
  
• 
  2) metodik qo’llanma;
  
• 
  3) metodik yondashuv.
  

• 
  S. L. Rubinshteyn “Umumiy psixologiya asoslari”da eng asosiy psixologik metodlar sifatida kuzatuv va eksperimentni ajratib ko’rsatdi.
  
• 
  Kuzatuv “tashqi” va “ichki”ga bo’lingan, eksperiment – laboratoriya ishi, tabiiy va psixologik-pedagogik, qo’shimcha metod uning asosiy modifikatsiyasida fiziologik eksperiment. Bundan tashqari, faoliyat mahsulini o’rganishda suhbat va anketa usullarini ajratib o’tdi. Tabiiyki, vaqt bu tasnifning qirralarini ta`kidladi.
  
• 
  SHunday qilib, psixologiyaning falsafa bilan bog`liqligi uni nazariy metodlaridan mahrum qildi, xuddi shunday yaqinlik pedagogika va fiziologiya bilan bu fanlarning psixologik ro’yxatga qo’shilishi bilan amalga oshirildi.
  

• 
  Psixologik tekshiruvlarning keng ko’lamdagi ikkinchi tasnifini – bolgar psixologi G.D. Pirov tuzgan.
  
• 
  U mustaqil metodlar sifatida taklif qilgan kuzatuv, eksperiment, modellashtirish, psixologik xarakteristikani, yordamchi metodlar maxsus metodik yondashuvlarni ta`kidlab o’tdi. SHu metodlarning har biri bir qancha turlarga bo’linadi.
  
• 
  SHunday qilib, masalan, kuzatish (aloqador) anketalar, so’rovnomalar, faoliyat mahsullarini o’rganish va boshqalarga bo’linadi.
  

• 
  B. G. Ananev G.D.Pirov klassifikatsiyasini tanqid ostiga olib, boshqasini taklif etdi:
  
• 
  1) tashkiliy;
  
• 
  2) empirik;
  
• 
  3) ma`lumotlarni qayta ishlash usuli;
  
• 
  4) sharhlash metodlariga bo’ldi.