Mavzu: psixologik fanlarni o’qitishda ko’rgazmali va amaliy metodlar reja: kirish

Psixologiya fanlarni o’qitishda amaliy metodlar ahamiyati.

Амалий метод. Амалий методнинг асосий максади болалар эгаллаган билимларни амалда куллаш, нуткий малакасини оширишдан иборатдир. Амалий методда билим ва малакалар машк килиш, топширикни мустакил бажариш оркали, оддий тажрибалар утказиш каби амалий фаолиятда эгалланади, амалий методда кургазмалилик методи, суз методи биргаликда кулланилади ва нутк устиришнинг барча вазифаларини бажаришда иштирок этади, болалар мустакил равишда тапширикларни бажаради, нутк учун суз ва гапни узи амалий изланиш оркали топади; болаларнинг хонани тозалаши, китобларни тартибга келтириши, уйинчокларни таъмирлаши, табиат бурчагидаги мехнат фаолиятида амалий методдан фойдаланилади,улар узи бажарган ишларни суз ва гап оркали ифодалайдилар.

Амалий методда болаларнинг хотираси, тафаккури, ишлаш кобилияти шаклланади, мустакил фаолият, мустакил фикрлаши усади, теварак-атрофдаги хаётга, катталар мехнатига кизикишлари, кадриятларимизга хурмати ортиб боради, касб эгаллашга доир амалий малакалари шаклланади.
Amaliy usullar o'quvchilarning (talabalarning) bilim, ko'nikma va malakalarni o'zlashtirishga qaratilgan amaliy faoliyatini o'z ichiga oladi. Bu guruhga talabalar nafaqat tinglash (og'zaki usullarda bo'lgani kabi), qarash (vizual usullarda bo'lgani kabi), balki ta'lim muammolarini hal qilishga qaratilgan ma'lum kognitiv harakatlarni ham bajaradigan usullar kiradi. Psixologiyani amaliy o'qitishda quyidagilar kiradi:

• psixologik tajribalarni taqlid qiluvchi laboratoriya ishi;

• psixodiagnostik vazifalarni, xususan, psixologik testlarni bajarish;
• psixologik muammolarni hal qilish;
• mashqlar;
• guruh muhokamasi;
• o'rganilayotgan jarayonlarga taqlid qiluvchi didaktik va ishbilarmonlik o'yinlari.
Bu usullar qanday ta’lim maqsadlarini ko‘zlashiga qarab turlicha qo‘llaniladi.
Laboratoriya ishi psixologik eksperimentlar modellari sifatida:
1) o'quvchilarga ma'lum psixologik qonuniyatlarni amalda ko'rsatish yoki
2) psixologik eksperiment texnikasini o'zlashtirish uchun amalga oshirilishi mumkin.
Birinchi muammoni hal qilish uchun ular har qanday ta'lim dasturlari doirasida amalga oshirilishi mumkin. Asosiysi, o'quvchilar ushbu bog'liqlik yoki naqshning haqiqatiga ishonch hosil qilishlaridir. Ikkinchi muammoni hal qilish uchun psixologlarni tayyorlash doirasida laboratoriya ishlari olib boriladi.Bunda eksperimentni professional darajada malakali tashkil etishga, shuningdek, psixologik tadqiqot metodologiyasi nuqtai nazaridan eksperimental natijalarni to‘g‘ri loyihalashga alohida e’tibor beriladi.
Psixologik testlar psixodiagnostik qobiliyatlarni rivojlantirish yoki o'zini o'zi bilish uchun o'tkazilishi mumkin. Shu bilan birga, psixologiya o`qitish maqsadlaridan kelib chiqqan holda testlarni puxta tanlash va to`g`ri qo`llash muhim ahamiyatga ega. Psixologiya fanidan amaliy mashg`ulotlarda qo`llash imkoniyatlariga ko`ra testlarning bir qancha turlarini ajratish mumkin.
1. Murakkab professional testlar (masalan, MMPI, Vekslerning razvedka testi). Ularni olib borish uchun jiddiy psixologik malaka talab etiladi.
2. Nisbatan oddiy umumiy psixologik testlar (masalan, Ekstraversiya va nevrotizmni aniqlash uchun Eyzenk testi yoki muloqot va tashkiliy ko'nikmalar testi). Ularni amalga oshirish kamroq jiddiy psixologik tayyorgarlik bilan mumkin.
3. Kasbiy faoliyatning ma'lum sohalari uchun amaliy maqsadlar uchun ishlab chiqilgan psixologik testlar (masalan, "Yetakchilik uslubi so'rovi", "Oilaviy ta'lim uslubi testi").
4. Rekreatsion testlar (masalan, "Boshqalar sizni yaxshi ko'radimi?"). Ko'pincha ularni amalga oshirish juda oddiy va jiddiy ilmiy asosga ega emas.
Psixologlarni tayyorlash uchun keng doiradagi professional psixologik testlardan foydalanish mumkin, ikkinchisi bundan mustasno. Shu bilan birga, psixologik usullarni o'zlashtirish, amaliy muammolarni hal qilish qobiliyati va o'z-o'zini bilish vazifalarini bir vaqtning o'zida hal qilish mumkin.Boshqa ixtisoslik talabalari va maktab o'quvchilari bilan mashg'ulotlarda talabalarning etarli darajada tayyorlanmaganligi va shuning uchun didaktik maqsadga muvofiq emasligi sababli birinchi turdagi testlardan foydalanish mumkin emas. Ikkinchi turdagi testlar juda mos va foydalidir, chunki psixologiya o'qitishning etakchi didaktik vazifalari metodlar bilan umumiy tanishish va o'z-o'zini bilishdir. Amaliy psixologik testlar oliy kasbiy ta'lim dasturlarida qimmatlidir.
4-turdagi testlar - ko'ngilochar - psixologiya darslarida foydalanish uchun mos emas (bu faqat istisno sifatida ruxsat etiladi); aks holda, talabalar va maktab o'quvchilarida bular psixologik fan va amaliyot usullari degan taassurot paydo bo'lishi mumkin.
Psixologik muammolarni hal qilish nazariy bilimlarni mustahkamlashga yoki bu bilimlarni amaliy muammolarni hal qilishda qo'llashga qaratilgan bo'lishi mumkin. Bu nazariy tushunchalar va qonunlar o'rtasidagi muvofiqlikni o'rnatish vazifalari va ulardan foydalanish misollari bo'lishi mumkin; adabiy qahramonlar yoki taniqli shaxslarning xatti-harakatlarini psixologik tahlil qilish uchun vazifalar; shaxsiy hayot yoki ta'lim vaziyatlarni psixologik tahlil qilish uchun vazifalar. Bunday masalalarga misol qilib oʻrta maktablar uchun B. M. Teplov (1947), E. A. Klimov (1997), Yu. A. Samarin (1950), Ya. L. Kolominskiy (1986) darsliklarini keltirish mumkin. Vazifalar universitetlarda psixologiyani oʻrganish boʻyicha oʻquv kurslarida ham keng qoʻllaniladi (Toplam vazifalari, 1974; Ivaschenko, 1979; Umumiy psixologiya boʻyicha seminar, 1979; Kudrina, 1986; Taratunskiy, Taratunskaya, 1988; Tu-rusov.
Mashqlar talabalarda ilmiy-tadqiqot ishlarining ko'nikma va malakalarini shakllantirish imkoniyatini beradi: matematik statistikaning muayyan usullarini qo'llashda yoki amaliy psixologik ishda, masalan, maslahat ko'nikmalarini egallashda (Umumiy psixologiyadan amaliy ish, 1979; Turusova, 1994). Regush, 1996; Klimov, 1999). Mashqlar rivojlanish maqsadlariga erishish uchun ham ishlatilishi mumkin.
Guruh muhokamasi va ishbilarmonlik o'yini psixologiyani o'qitishda amaliy usullar sifatida tegishli muloqot yoki kasbiy ko'nikmalarni egallashga qaratilgan. Ular psixologiya talabalari guruhlarida maslahat asoslari, oila psixologiyasi, mehnat psixologiyasi va tashkiliy psixologiya kabi fanlardan o'tkazilishi mumkin. Bu usullar boshqa kasbiy oliy ta’lim dasturlari uchun ham qimmatlidir.
Yuqorida muhokama qilingan amaliyotlar odatda laboratoriya va amaliyot mashg'ulotlarida qo'llaniladi.