Mavzu: Pul aylanishi va uning tarkibi

Pul muomalasini tashkil etish va tartibga solishda tijorat banklari quyidagi ishlarni amalga oshiradi: 1. jismoniy shaxslarning bo‘sh pul mablag‘larini omonatlarga jalb qilishga, jismoniy shaxslar pul daromadlarining naqd pulsiz tartibda omonatlarga o‘tkazilishini kengaytirishga, tovar va xizmatlar uchun naqd pulsiz hisob – kitoblarni, shu jumladan bank kartalaridan foydalangan holda rivojlantirishga qaratilgan choralar ko‘radilar; 2. yuridik shaxslar bilan kelishgan holda ularning kassalaridagi naqd pul qoldig‘i limitlari, pul tushumlarini bankka topshirish tartibi va muddatlarini belgilaydilar; 3. naqd pul mablag‘larining har kuni kelib tushishi ustidan doimiy monitoringni amalga oshiradilar; 4. haqiqatda tushgan tushumlar va berilgan naqd pullarning kassa aylanmalarining xomcho‘t hisob – kitoblaridan farq qilish sabablarini tahlil qiladilar hamda naqd pul tushumlarining ko‘payishini ta’minlash choralarini ko‘radilar; Markaziy bankning hududiy bosh boshqarmasi (MB HBB) zimmasiga pul muomalasiga doir ishlarni tashkil etish, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi tijorat banklarining faoliyatini muvofiqlashtirish va uning monitoringi yuklatiladi. MB HBBlari xususan quyidagi ishlarni amalga oshiradi: 1. pul muomalasining holatini o‘rganadi, banklarning kassa aylanmalarini tahlil qiladi, pul muomalasining holatini tavsiflovchi ko‘rsatkichlarni jamlaydi va tartibga soladilar; 2. pul muomalasini mustahkamlashga qaratilgan takliflarni tayyorlab, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrining joylardagi davlat boshqaruv organlari muhokamasiga qo‘yadilar; 3. naqd pulga bo‘lgan talabni uzluksiz ta’minlashni nazarda tutib, mintaqalar va tijorat banklari filiallari o‘rtasida naqd pul mablag‘larini tezkor qayta taqsimlashni amalga oshiradilar; 4. tijorat banklari bilan birgalikda naqd pul zaxiralari hajmining eng kam miqdorini tasdiqlaydilar; 5. banklarning pul muomalasiga doir ishlarini tahlil qiladi va o‘rganadilar. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar "Yuridik shaxslar tomonidan kassa operatsiyalarini amalga oshirish qoidalari"ga (1998 yil 17 dekabrda 565 – son bilan ro‘yxatga olingan) muvofiq o‘z kassalarida naqd pul qoldiqlari bo‘yicha belgilangan limitlar doirasida naqd pulga ega bo‘lishlari mumkin.

• Pul muomalasini tashkil etish va tartibga solishda tijorat banklari quyidagi ishlarni amalga oshiradi: 1. jismoniy shaxslarning bo‘sh pul mablag‘larini omonatlarga jalb qilishga, jismoniy shaxslar pul daromadlarining naqd pulsiz tartibda omonatlarga o‘tkazilishini kengaytirishga, tovar va xizmatlar uchun naqd pulsiz hisob – kitoblarni, shu jumladan bank kartalaridan foydalangan holda rivojlantirishga qaratilgan choralar ko‘radilar; 2. yuridik shaxslar bilan kelishgan holda ularning kassalaridagi naqd pul qoldig‘i limitlari, pul tushumlarini bankka topshirish tartibi va muddatlarini belgilaydilar; 3. naqd pul mablag‘larining har kuni kelib tushishi ustidan doimiy monitoringni amalga oshiradilar; 4. haqiqatda tushgan tushumlar va berilgan naqd pullarning kassa aylanmalarining xomcho‘t hisob – kitoblaridan farq qilish sabablarini tahlil qiladilar hamda naqd pul tushumlarining ko‘payishini ta’minlash choralarini ko‘radilar; Markaziy bankning hududiy bosh boshqarmasi (MB HBB) zimmasiga pul muomalasiga doir ishlarni tashkil etish, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi tijorat banklarining faoliyatini muvofiqlashtirish va uning monitoringi yuklatiladi. MB HBBlari xususan quyidagi ishlarni amalga oshiradi: 1. pul muomalasining holatini o‘rganadi, banklarning kassa aylanmalarini tahlil qiladi, pul muomalasining holatini tavsiflovchi ko‘rsatkichlarni jamlaydi va tartibga soladilar; 2. pul muomalasini mustahkamlashga qaratilgan takliflarni tayyorlab, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrining joylardagi davlat boshqaruv organlari muhokamasiga qo‘yadilar; 3. naqd pulga bo‘lgan talabni uzluksiz ta’minlashni nazarda tutib, mintaqalar va tijorat banklari filiallari o‘rtasida naqd pul mablag‘larini tezkor qayta taqsimlashni amalga oshiradilar; 4. tijorat banklari bilan birgalikda naqd pul zaxiralari hajmining eng kam miqdorini tasdiqlaydilar; 5. banklarning pul muomalasiga doir ishlarini tahlil qiladi va o‘rganadilar. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar "Yuridik shaxslar tomonidan kassa operatsiyalarini amalga oshirish qoidalari"ga (1998 yil 17 dekabrda 565 – son bilan ro‘yxatga olingan) muvofiq o‘z kassalarida naqd pul qoldiqlari bo‘yicha belgilangan limitlar doirasida naqd pulga ega bo‘lishlari mumkin.