Mavzu: pul o‘tkazmalari va ularning ishchi kuchi eksport qiluvchi mamlakatlar iqtisodiyotiga ta’siri reja: Kirish

Yillar	Mehnat migrantlari soni (mln.)	Rossiyadagi mehnat migrantlari soni	Mehnat migrantlari tomonidan joʻnatilgan pul mablagʻlari (mlrd dollar)	Mamlakat YAIM dagi ulushi %
Har bir muhojirga to‘g‘ri keladigan ulush (dollar)
1	2019	2.5	2	5.1	10	166.7
2	2020	2.3	1.7	4.3	8	155.4

Bu juda katta raqamlar. Boshqacha soʻzlar bilan ifodalaganda, mehnat migrantlari ishlab topayotgan daromadlar Oʻzbekiston yalpi ichki mahsulotiga nisbatan taxminan 20 foizni tashkil qiladi. Tabiiyki, Oʻzbekiston buncha miqdordagi mehnat migrantlarini ish bilan ham, arzigulik daromad bilan taʼminlashga qurbi yetmaydi. Demak, mehnat migrantlari muammosini hal etishda ikkinchi yoʻl tanlangan taqdirda ham, uni muayyan ketma-ketlikda turli xil yuqori samarali tashkiliy va iqtisodiy (zarurat taqozo etganda maʼmuriy) vositalar yordamida bosqichma-bosqich, lekin izchil va qatʼiyat bilan amalga oshirish lozim.

Mart oyida Jahon bankining bir guruh tadqiqotchilari Markaziy Osiyo mamlakatlari iqtisodiyoti va Rossiyadagi mehnat muhojirlari o‘rtasidagi juda yaqin aloqani ko‘rsatuvchi maqola e’lon qilgan edi. “Qirg‘iziston Respublikasida 2021-yilning birinchi uch choragida Rossiyadan pul o‘tkazmalari ulushi jami pul o‘tkazmalari tushumlarining 83 foizini tashkil qildi. Xuddi shu davrda Ozarbayjon, Armaniston, Tojikiston va O‘zbekistonga Rossiyadan pul o‘tkazmalarining 50 foizdan ortig‘i kelgan. Pul o‘tkazmalari bu mamlakatlarning ko‘pchiligi uchun moliyaviy hayot manbaidir”, deb yozadi maqola mualliflari. 2020-yilda Rossiyadan jo‘natilgan pul o‘tkazmalari Tojikiston yalpi ichki mahsulotining 26,7 foizi va O‘zbekiston YaIMning 9,8 foiziga teng bo‘ldi, bu yerdan an’anaviy ravishda eng ko‘p muhojirlar Rossiya Federatsiyasiga keladi, Qirg‘iziston esa YaIMning 31,3 foizini tashkil etadi.
Rossiyaning SWIFT tizimidan uzilishi, rublning o‘zgaruvchanligi, daromadlarning pasayishi va ish joylarining qisqarishi natijasida yuzaga kelgan murakkabliklar Markaziy Osiyoga Rossiyadan pul o‘tkazmalarining o‘rtacha 25 foizga qisqarishiga olib kelishi mumkin: “Masalan, Qirg‘iziston Respublikasida 2022-yilda pul o‘tkazmalari hajmi katta bo‘lishi mumkin. Dastlab prognoz qilingan o'sish 3% o'rniga 33% ga kamaydi. Ozarbayjon, Armaniston, Tojikiston va O‘zbekiston ham 2022-yilda pul o‘tkazmalari oqimining keskin qisqarishini boshdan kechirishi mumkin”. Qozog‘istonda pul o‘tkazmalari ham 17 foizga qisqarishi kutilmoqda, garchi bu mamlakat iqtisodiyoti bunga unchalik bog‘liq emas.

4.