Mavzu: Qattiq jismning tayanch reaksiya kuchlarini aniqlash

2. Nuqta harakatining berilish usullari.
√

Nuqtaning harakati bir necha xil usullar bilan berilgan bo’lishi mumkin. Agar nuqtaning harakati biror usulda berilgan bo’lsa, tanlangan sanoq sistemasiga nisbatan ixtiyoriy paytda nuqtaning holatini aniqlash mumkin.

2.1.Tabiiy usul. Biror sanoq sistemasiga nisbatan nuqtaning trayektoriyasi berilgan bo’lsa, uning harakati tabiiy usulda berilgan deyiladi. Nuqtaning trayektoriyasi koordinatalar sistemasiga nisbatan berilgan bo’lsin (127-shakl). Trayektoriyaning biror  nuqtasini sanoq boshi deb qabul qilib, trayektoriya bo’ylab musbat yo’nalishini tanlaymiz. Nuqtaning boshlang’ich holati bilan keyingi M holati orasidagi S yoy vaqtning funksiyasi ko’rinishida berilgan bo’lsa, bu qonunga asosan nuqtaning ixtiyoriy paytda trayektoriya ustidagi holatini bir qiymatli aniqlash mumkin (1-shakl).


Agar vaqtning har bir payti uchun nuqtaning holatini tasvirlovchi masofa aniqlangan bo’lsa, ya’ni

 (1)
bog’lanish berilgan bo’lsa, nuqtaning harakati tabiiy usulda aniqlangan deyiladi. (1) tenglamaga nuqtaning harakat tenglamasi deyiladi.
Aniqlanishiga ko’ra S=f(t) funksiya qo’yidagi shartlarni qanoatlantiradi: bir qiymatli, chunki nuqta bir vaqtning o’zida fazoning turli joyida bo’la olmaydi; uzluksiz, bu degani harakat uzluksiz, ya’ni t vaqtning cheksiz kichik o’zgarishiga, S masofaning cheksiz kichik o’zgarishi mos keladi; differensiallanuvchi. Bu shartlarning zaruriyligi kinematika va dinamikaning asosiy talablaridan kelib chiqadi.
Agar S=C=const bo’lsa, bu nuqtaning berilgan sanoq sistemasiga nisbatan tinch holatda ekanini bildiradi.