Mavzu: Qiymatning mehnat nazariyasi va keyingi qo’shilgan miqdor nafliligi nazar

5.2-chizma. Zamonaviy bozor iqtisodiyoti modellari 
Bozor iqtisodiyotida yuqorida tilga olingan belgi va tartiblar bilan birga, barcha 
hozirgi zamon iqtisodiy tizimlariga xos bo’lgan bir qator shart-sharoitlar bo’lishi 
taqozo qilinadi. Bular quyidagilar: ilg’or texnologiya va yangi texnik vositalardan 

---

keng miqyosda foydalanish; ishlab chiqarishning ixtisoslashuvi. 
Har qanday iqtisodiy tizim singari bozor iqtisodiyoti ham iqtisodiyotning umumiy 
muammolarini ifoda etuvchi quyidagi savollarga javob topishi zarur: nima va 
qancha miqdorda ishlab chiqarish zarur? Qanday texnika va texnologiya bilan 
ishlab chiqarish zarur? kim uchun ishlab chiqarish zarur? Agar bu savollarni 
umumiy ravishda qo’yib, unga taraqqiyotning barcha bosqichlariga xos bo’lgan 
umumiy javobni beradigan bo’lsak, ularni lo’nda qilib: aholi ehtiyoji uchun zarur 
miqdor va turdagi tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish; mavjud resurslardan 
samarali foydalanib, yangi texnika va texnologiyalar asosida ishlab chiqarish; aholi 
iste’moli uchun zarur ne’matlarni ishlab chiqarish, deb javob berish mumkin. 
Lekin, bozor iqtisodiyoti davrida bu savollarga mazkur tizimning o’ziga xos tarixiy 
xususiyatidan, uning talablari va qonun-qoidalaridan kelib chiqib javob beriladi. 
Qisqacha qilib aytganda, bozor iqtisodiyoti sharoitida: 
a) ko’proq foyda beradigan tovarlar va xizmatlar ishlab chiqariladi; 
b) puli bor, tovarlarni yuqori foyda olish imkonini beradigan narxlarda sotib olish 
layoqatiga ega xaridorlar uchun ishlab chiqariladi; 
v) yuqori foyda olishni ta’minlaydigan, tejash imkonini beradigan texnika va 
texnologiya yordamida ishlab chiqariladi.