Mavzu: Rejali iqtisodiyotda pul tizimi va uni boshqarish mexanizmi Reja

Pul tizimining tarixan. 2 turi mavjud.

2. 
   Metall pullar tizimi.
   
3. 
   Kredit va kogoz pullar tizimi. Metal pullar tizimi bimetalizm (oltin va kumushni qonuniy tartibda umumiy ekvivalent ekanligi) va monometalizm (fakat ularni birini umumiy ekvivalentligi) turlariga bo’linadi.
   

Muomiladagi pullarning asosiy qismini qogoz pullar tashkil qiladi. Šo goz pullardan foydalanilishiga sabab:
a) Qimmatbaho metallar, xususan oltin tanga pullarni real va nominal qiymatlari o’rtasidagi farqni vujudga kelishi. Masalan. 10 grammlik tanga faydalanilishi tufayli 7 grammga kelgan.
b) Ba’zi mamlakatlarda pulni real va nominal qiymatlari to’gri bo’lmagan qalbaki tangalarni chiqarilishi.
v) Metal pullarni bo’zilishi, yo’qolishi davlat xazinasiga qimmatga tushadi. Qogoz pulni chiqarish bunga nisbatan arzonga tushadi.
Rivojlangan mamlakatlarning pul tizimi quyidagi elementlarni o’z ichiga oladi.

1. 
   Pul birligi.
   

1. 
   Valyuta kursini belgilovchi qoidalar.
   

2. 
   Baho masshtabi.
   
3. 
   Pul ko’rinishlari – kredit biletlari, qo goz pul va tanga.
   
4. 
   Emissiya tizimi
   
5. 
   Davlat yoki kredit apparati.
   Rivojlangan mamlakatlarning zamonaviy pul tizimi quyidagi xususiyatlarga ega.
   

- Oltinga almashilmaydigan, keyinchalik qo goz pul aylanadigan, kredit pullarga o’tish.
- pulni muomilaga nafaqat xo’jaliklarni banklar tomonidan kreditlash, balki davlat xarajatlarini qoplash uchun chiqarish.
- pul muomilasida naqd pulsiz aylanishning ustunligi
- pul muomilasini davlat tomonidan tartibga solishning kuchayishi.
Shu kabi rivojlanayotgan mamlakatlarning, hatto ayrim mamlakatlar pul tizimi o’ziga xos xususiyatlarga ega.

2. 
   O’zbekiston Respublikasining pul tizimi va uning rivojlanish tarixi
   

Ќar bir davlat o’zining pul tizimiga ega bo’lganidek O’zbekiston mustakil pul tizimiga ega. Respublikamizda mustakil pul tizimini tashkil topishining I-bosqichi 1992 yilni noyabr oyida «so’m-ko’pon» larni muomilaga chiqarilishi hisoblanadi. Pul tizimining ikkinchi bosqichi 1994 yilning 1-iyulidan muomilagacha milliy valyuta «so’m»ni chiqarilishidir.