Mavzu: rivojlanishning genetik nazorati

Ontogenez muddatining davomiyligi.
Har xil tiplar, sinflar va turkumlarga kiruvchi organizmlar ontogenezi muddatining davomiyligi turlicha. Bu - turning eng muhim xususiyati. Bir hujayrali organizmlarda ontogenez qiz hujayralarning hosil bo’lishi bilan tugallanadi, morfologik jihatdan o’lim qayd etilmaydi. Zamburug’lar, o’simliklarda har xil organlarning qarishi notekis ravishda sodir bo’ladi. Quyidagi jadvalda ayrim turlar ontogenez muddatining davomiyligi keltirilgan.
Hayvon va o’simliklar ontogenezida bir qator asosiy jarayonlar: o’sish, to’qimalarning tabaqalanishi, morfogenez, ya’ni organ va belgilarning shakllanishi amalga oshadi. Bu jarayonlarning amalga oshishida ya’ni organizmlarning individual rivojlanishida ontogenezni boshqaruvchi genlarning rolini aniqlash muhim ahamiyat kasb etadi. Prokariot va bir hujayrali eukariotlarda gendan to belgiga qadar bo’lgan yo’l juda qisqa, barcha irsiy belgilar bevosita hujayrada mavjud bo’lgan genlar tomonidan belgilanadi. Aksariyat ko’pchilikni tashkil etuvchi ko’p hujayrali organizmlarda, shu jumladan barcha yuksak o’simliklar, hayvonlar va odamda gendan to belgiga qadar bo’lgan yo’l uzunroq va murakkabroqdir. Ularning morfologik va biokimyoviy belgilari qator avlodlar davomida o’zaro ko’plab munosabatlarda bo’ladigan hujayralarning aktiv holatda bo’ladigan har xil xossalarga ega bo’lgan genlarining faoliyatiga bog’liqdir.

Ayrim turlar ontogenezining davomiyligi

Turlar	Ontogenez muddatining davomiyligi
I. Prokariotlar dunyosi TSianeyalar	Bir necha soatlar
II.Zamburug’lar dunyosi Penitsillum Penicillium notanum Trutovik Fomes fomentarius Oq zamburug’ Botulus botulus	Bir necha hafta 25 yilgacha Bir necha yil
III.O’simliklar dunyosi Rezushka Arabidopsis thaliana Bug’doy Triticum vulgare Tok Vitis vinifera Olma Malus domestica Yong’oq Juglans regia Jo’ka Tilia grandifolia Dub Quercus robur Kiparis Cupressus fastigiata Mamont daraxti Sequoia gigantea	60 – 70 kun 1 yilcha 80 – 100 yil 200 yil 300 – 400 yil 1000 yil 1200 yil 3000 yil 5000 yil
IV. Hayvonlar dunyosi CHumoli Formica fusca Asal ari Apis mellifera Laqqa baliq Silurus glanis Qurbaqa Bufo bufo Toshbaqa Testudo sumeiri Ukki Bubo bubo Ko’k qoya kaptari Columba livia Afrika fili Elephas maximus Gibbon Hylobates lar	7 yilcha 5 yilcha 60 yil 36 yilgacha 150 yilcha 68 yil 30 yilcha 60 yil 32 yilcha