Mavzu: Sho’rlangan yerlarda qo’llaniladigan suv xo’jalik tadbirlar. Reja

Namlanish koeffitsiyentining kо‘rsatkichi asosida tuproqning quyidagi suv rejimi turlari shakllanadi.
1. Muzlagan suv rejimi – torfli – geliyli tuproqlar.
2. Yuviladigan suv rejimi – namlanish koeffitsiyenti 1,3 dan katta bо‘lgan subtropik mintaqalardagi qizil, sariq tuproqlar.
3. Vaqti – vaqti bilan yuviladigan suv rejimi – namlanish koffitsiyenti taxminan 1 ga teng bо‘lgan о‘rmon – chо‘l mintaqasidagi bо‘z tusli о‘rmon tuproqlari.
4. Yuvilmaydigan suv rejimi - namlanish koffitsiyenti 1-0,7ga teng bо‘lgan kashtan, qora tuproqlar.
5. Terlama suv rejimi – namlanish koiffitsiyenti taxminan 0,7 ga teng bо‘lgan chо‘l mintaqalaridagi qо‘ng‘ir, bо‘z tuproqlar.
6. Daryo о‘zani suv rejimi – daryolar vaqti- vaqti bilan toshganda suv bosadigan yerlardagi allyuvial о‘tloqi, botqoq tuproqlari.
Tuproq g‘ovak massa bо‘lib, suvdan bо‘sh joylar havo va gaz bilan tо‘lgan bо‘ladi. Tuproq havosi mikroorganizmlar va о‘simliklar hayoti uchun eng muhim bо‘lib, tuproqdagi bо‘layotgan, rivojlanayotgan fizik-kimyoviy jarayonlar manbai va ishtirokchisi hisoblanadi. Tuproq sanoat korxonalari tomonidan chiqarib tashlagan zaharli gazlarni о‘z domiga yutib turadi.
Tuproq tarkibidagi gazlar va uchib ketuvchi organik moddalar erkin, siqilgan, adsorbsiya qilingan va erigan holatda bо‘ladi. Tuproqdagi erkin holatdagi havo gazlar va uchuvchan organik moddalar yig‘indisidan iborat bо‘lib, g‘ovakliklarda va atmosfera havosi bilan doimo munosabatda bо‘ladi. Siqilgan gaz tuproq g‘ovaklarida yopiq tizim, ya’ni har taraflama suv bilan о‘ralgan holatda joylashgan bо‘ladi. Bunday holatdagi gaz neytral bо‘lib, atmosfera havosi bilan munosabati yо‘q.
Tuproq havosi suv о‘tkazuvchanlik qobiliyatiga ta’sir qilib, harorat, namlik va bosim о‘zgarganda tuproq donadorligining buzilishi va yemirilishiga olib kelishi mumkin.

2.4.Sug’oriladigan yerlarda zovurlarning ahamiyati va turlari
Zovurlar ularning tiplari va vazifalari. Zovurlardan foydalanish tarixi, ahamiyati va samaradorliklari. Ochik gorizontal zovurlar. Zovurlarning ta’siri mexanizmi. Zovurlarning umumiy va ish chuqurligi. Zovurlarni rejali joylashtirish. Zovurlar chuqurligi va ular orasidagi masofa va zovur oqimining moduli. Ochik gorizontal zovurlarning afzalliklari va kamchiliklari. Ochiq zovurlardan foydalanish. Yopiq, zovurlarning tuzilishi, suv singish jarayoni, quvurlarni joylashtirish chuqurligi, nishabligi, zovurlar orasidagi masofa, kuzatish quduqlari. Zovurlar faoliyatining ishdan chiqish sabablari. Tik(vertikal) zovurlar, ularning tuzilishi. Zovur quduqlarini joylashtirish tizimi. Zovur suvlaridan foydalanish.